પરિવાર મિલન
પિતા રામભાઈ અને માતા રમાબેનનું એકમાત્ર સંતાન નીરજ સામાન્ય પરિવારમાંથી આવતો હતો. બચપણથી સંઘર્ષ એનો પડછાયો બની ગયો હતો.નીરજ માત્ર આઠેક વર્ષની ઉમરનો હશે ત્યારે એના પિતા રામભાઈ બત્રીસ વર્ષની ઉંમરે એકવાર શિવરાત્રીનો મેળો મ્હાણવા જૂનાગઢ ગયા.ચાર દિવસીય મેળો પૂરો થઇ ગયા પછી પણ રામભાઈ ઘેર પાછા ન ફરતા,પરિવાર ચિંતામાં મુકાઈ ગયો.કોઈ કહે જંગલમાં રખડવાના શોખીન હતા તેથી કોઈ વન્યપ્રાણી શિકાર કરી ગયું હશે, તો કોઈ કહે કે એના ઉપર તાંત્રિક વિદ્યાનો પ્રયોગ કરી કોઈ સાધુ-બાવો સેવક બનાવવા લઇ ગયો હશે. પોલીસમાં ફરિયાદ નોંધાવી,વર્તમાન પત્રમાં જાહેરાત આપી,પરંતુ કોઈ વાવડ ન મળતાં પરિવાર નિરાશ થઇ ગયો આમ નાની ઉંમરે પિતા ગુમાવતા નીરજ ઉપર કૌટુંબિક જવાબદારી આવવી શરુ થઇ.નીરજ ગ્રેજ્યુએટ થઈને શહેરની શાળામાં સંગીત શિક્ષક તરીકે કામ કરતો હતો.પોતે હાર્મોનિયમ, સિતાર અને કેસીઓ વગાડવામાં અદભુત કાબેલિયત ધરાવતો હતો. રાજ્યના દિગ્ગ્જ કલાકારો એની સિદ્ધિને વખાણતા હતા. રજની નામની સંસ્કારી યુવતી સાથે લગ્ન થયા..અને બન્ને સુખી દામ્પત્ય ભોગવતા હતા.
નીરજના પાડોશમાં અમેરિકા ખાતે સ્થિર થયેલ ભારતીય મૂળનો એક ધનાટ્ય પરિવાર વિશાળ બંગલો ધરાવતું હતું,દર વર્ષે શિયાળાના ત્રણ ચાર મહિના તેઓ અહીં આવી રહેતા હતા.એ પરિવારમાં લગભગ ત્રીશેક વર્ષની બેલા નામની સુંદર અપરણિત યુવતી હતી, જે સંગીતની બે હદ શોખીન અને ચાહક હતી. નીરજ જયારે વહેલી સવારે કે મોડી રાત્રે રિયાઝ કરતો હોય ત્યારે તે અચુક બંગલાના રવેશમાં બેસી એક ચિત્તે સાંભળતી. નિરજની વાદ્ય કલા ઉપર ઓળઘોળ હતી.
એક વાર બેલાએ પોતાના પિતાને સિતાર અને કેશિયો શીખવા નીરજનું ટ્યુશન રાખવાની ઈચ્છા વ્યક્ત કરી ત્યારે એકલૌતી દીકરીને પિતાએ સંમતિ આપી અને આમ.નીરજનું ટ્યુશન રખાવતાં નીરજ બેલાના સંપર્કમાં આવ્યો. જતે દિવસે પરિચય પ્રેમમાં પરિણમ્યો. આમ ગુરુ-શિષ્યા પ્રેમની રેશમી ગાંઠે બંધાયા.
એક દિવસ બેલાએ નીરજ ને કહ્યું કે, "તું અહીંની નોકરી છોડી અમારી જોડે અમેરિકા ચાલ્યો આવ અહીં જેટલો છ મહિને
પગાર મળે છે એટલી આવક તને ત્યાં એક મહિનામાં મળશે, અને એ પણ ડોલરમાં.પશ્ચિમી દેશોમાં ભારતીય સંગીત અને ખાસ કરીને સિતાર વધુ લોકપ્રિય છે આપણા મોટાભાગના ગુજરાતી અમારા વિસ્તારમાં જ રહે છે, તેઓ સંગીતના શોખીન હોય ખાનગી ટ્યુશન ઉપરાંત ત્યાંની નાઈટ ક્લબમાં પણ આપણા ભારતીય સંગીતકારો અને ગુજરાતીઓની ઊંચી માંગ અને માન છે. એકાદ વર્ષમાં તો તું ત્યાં તારી મિલ્કતનો માલિક બની જઈશ અને પરિવારને પણ ત્યાં બોલાવી લઈને સરસ સ્થિર જઈશ આ રીતે તારું ભવિષ્ય સુધરી જશે. નીરજને એ વાત ગળે ઉતરી, જ્યારે માણસની આંખમાં લોભ અને લાલચનો કાજળ અંજાય ત્યારે તે પોતાને સિદ્ધિના સુવર્ણ શિખર અને સંપત્તિના ઢગલા ઉપર બેસેલો જુવે છે.નીરજની આંખ સામે ડોલરના થપ્પા દેખાવા મંડ્યા.
બેલાએ કહેલી વાત નીરજે પત્ની રજનીને કહેતા સમજાવ્યું કે પેઢી દરપેઢીથી ગરીબીમાં રહેંસાઈને માંડ બે ટંકનો રોટલો રળતા થયા છીએ લક્ષ્મી ચાંદલો કરવા આવે ત્યારે મોઢું ધોવા જવું એ મૂર્ખાઈ છે જો તું સહમત થતી હો તો હું અમેરિકા જવાની તૈયારી કરું. બે-એક મહિના પછી ત્યાં સેટ થયે તને હું ઘરખર્ચના પૈસા નિયમિત મોકલતો રહીશ અને વ્યવસ્થિત સ્થિર થયા પછી તને પણ તેડાવી લઈશ. કોને ખબર ઈશ્વરની કૃપા ઉતરતા આપણું ભાગ્ય નહિ બદલાતું હોય ! ભોળી રજની નીરજની વાતનો વિશ્વાસ કરી બેઠી અને તુર્તજ સંમતિ આપી દેતા નીરજે પાસપોર્ટ-વિઝાની તૈયારી શરુ કરી દીધી.
********
નીરજ હવે ડોલરિયા દેશવાસી બની ગયો. સંગીત ક્ષેત્રે પોતાનું નામ થાય ત્યાં સુધી બેલાના પપ્પાની પેઢીમાં કામ કરી જે કંઈ મળે એની બચત શરુ કરી.ધીમેધીમે ત્યાંના શ્રીમંત ગુજરાતીઓનો પરિચય થતા હવે તો સંગીતના ખાનગી ટ્યુશન પણ મળવા લાગ્યા.પોતાની આંગળીના કસબથી એ ત્યાંની નાઈટ ક્લબના ઓર્કેસ્ટ્રામાં અને પછી તો સ્વતંત્ર સ્ટેજ શો પણ ગોઠવતો થઇ ગયો.ત્રણ,ચાર મહિનામાં ભારતની એક નિશાળનો મામૂલી સંગીત શિક્ષક અમેરિકાનો આલા દરજ્જાનો આર્ટિસ્ટ બની ગયો. શરૂ શરૂમાં તો નીરજ નિયમિત રીતે રજનીને ઘરખર્ચ માટે પૈસા મોકલતો હતો પણ જેમ જેમ એ બેલાની લપેટમાં આવતો ગયો એમ એમ રજનીને પૈસા મોકલવામાં ઢીલ કરતો થઇ ગયો અને એમ કરતાં નીરજે સાવ પૈસા મોકલવા બંધ કર્યાં.
આ બાજુ છેલ્લા કેટલાક મહિનાઓથી ઘરખર્ચ ન મળતાં રજની મુશ્કેલીમાં મુકાઈ ગઈ.પોતાનું ભરણપોષણ અને ઘરભાડુ ઉપરાંત પરચુરણ ખર્ચ કેવી રીતે કાઢવો એ સમસ્યા થઇ પડી. ધીમેધીમે નીરજની બેવફાઈથી એકલી જીવતી રજની વિષે નાના ગામમાં ચર્ચા થવી શરુ થઇ, નીરજ જોડે નોકરી કરતા કેટલાક યુવાન શિક્ષકો ઉપરાંત અન્ય પણ ગામના લંપટ યુવાનો આર્થિક મદદનું પૂછવા બહાને સહાનુભૂતિ દર્શાવવા ઘરનો ઉંબરો ઘસવા માંડ્યા. યુવાન અને સ્વરૂપવાન રજની બરાબર જાણતી હતી કે એકલવાઈ સ્ત્રીની આર્થિક મજબૂરી ક્યારેક એના ચારિત્ર્યની કસોટી બનતી હોય છે. તેણે વિચાર્યું કે જો શુદ્ધ ચારિત્ર્ય,અને પ્રામાણિક જીવન જીવવું હોય તો આ ગામ છોડવું પડશે.અંતે નજીકના ગામમાં પોતાના મોસાળમાં નિઃસંતાન સ્વર્ગસ્થ મામા-મામીના બંધ ઘરને શરુ કરી ત્યાં સ્થળાન્તર કર્યું. અજાણ્યા ગામમાં પારકા ઘરકામ શરૂ કરી પોતાની આજીવિકા મેળવવી શરુ કરી.
ખુદ્દારી અને સ્વમાનથી જીવવા ટેવાયેલી રજનીને આ જીવનશૈલી માફક નહોતી આવતી,રોજ રાત્રે સુતાસુતા નીરજની બેવફાઈને ધિક્કારતી ઓશીકાને અશ્રુભિષેક કરતા એ વિચારતી કે આવું દોજખ ભર્યું જીવન જીવવા કરતા મરી જવું સારું, એ વિચારતી કે,નીરજના પિતા નાની ઉંમરે ઘર છોડીને જતા રહ્યા,એવું જ નિરજનું પણ બન્યું આમ હયાત હોવા છતાં છત્ર ગુમાવવું કેમ પોસાય ?સમાજ શું કહેશે ? અનેક વિચારોથી રજની દુઃખી રહેતી હતી.
રવિવારનો દિવસ હતો.આજે રોજ કરતા વહેલી રજની કામે જવા નીકળી પડી.
ગામમાં મંદિર નજીક આવેલ તળાવને કિનારે કેટલાક યુવાનો માછલીને લોટ નાખતા હતા. કેટલાક લોકો પક્ષીઓના સંગીતમય મધુર કલરવ મહાણતા અને વહેલી સવારનું સૌંદર્ય લૂંટતા તળાવકિનારે ઘુમતા હતા એવામાં અચાનક જ બચાવો..... બચાવોની બૂમ સાથે કેટલાક યુવાનોએ તળાવમાં જંપલાવ્યું. વાદળી રંગની સાડી પહેરેલી કોઈ મહિલાએ આત્મહત્યાના પ્રયાસરૂપે તળાવમાં પડતું મૂક્યું હોવાની ચર્ચા શરુ થઇ.તમાશાને તેડું હોય? લોકો તળાવને કાંઠે ઉભરાવા લાગ્યા. રસ્તાના રાહદારીઓ પૈકી કેટલા યુવાનોએ પણ તળાવમાં ડૂબકી લગાવી મહિલાની શોધ આદરી અને અંતે જીવિત પણ બેશુદ્ધ હાલતમાં એ મહિલાના શરીરને બહાર કાઢી લાવ્યા.નજીકના મંદિરના પુજારીને કાને આ કોલાહલ સંભળાતા કમ્મરેથી વાંકા વળી ગયેલ કૃશ દેહધારી વૃદ્ધ પુજારી પણ તળાવને કિનારે આવ્યા,અચેતન મહિલાનો ચહેરો જોતા જ પૂજારી ઓળખી ગયા, " અરે, આ તો રજની દીકરી છે, રોજ સવારે અને સાંજે અચૂક દર્શન કરવા આવતી આ દીકરી ઉપર એવું ક્યુ દુઃખ તૂટી પડ્યું કે આત્મહત્યા જેવું અંતિમ પગલું ભરવા મજબુર બની?" પાણીથી ભીંજાવાને કારણે સતત ધ્રૂજતી રજનીના દેહ ઉપર માતાજી ઉપર ચડાવેલી ચૂંદડી ઉતારી ઓઢાડતા આંસુભીની આંખે કહ્યું, "હે જગત જનની,જે જીવને તું પૃથ્વી ઉપર લાવે છે એની રક્ષા કરવી તારી જ જવાબદારી છે.જીવનમાં આવતાં સુખ-દુઃખ તો સાપેક્ષ છે પણ આત્મહત્યાના ઈરાદા સુધી જયારે કોઈ કૃતનિશ્ચયી બનતું હોય ત્યારે તારે એની વ્હારે ચડવું તારી ફરજ છે." સઘન તપાસ કરતા તળાવને કાંઠે એક પર્સ મળી આવ્યું પર્સમાં મહિલાનું આધાર કાર્ડ અને ઘરની ચાવી સિવાય કંઈ ન મળ્યું.ટોળા પૈકી નજીકની સોસાયટીમાં રહેતા એક ડોક્ટર ત્યાં હાજર હતા તેણે પ્રાથમિક સારવાર આપી.
થોડા કલાકો બાદ રજની સ્વસ્થ થતાં પિતાતુલ્ય પુજારીએ રજનીને આત્મહત્યાનું કારણ પૂછતાં રજનીએ બધી જ વાત કરી અને પરિવારમાં હવે કોઈ ન હોય જીવન ઝેર જેવું લાગ્યું છે એવું જણાવતા પુજારીએ આશ્વાસન આપતા કહ્યું "બેટા તું એવું ન માનીશ કે તારું કોઈ નથી. ઉપર ઈશ્વર અને અહીં હું તારી જોડે જ છીએ" આટલું સાંત્વન આપી મોડી સાંજે પૂજારી રજનીને ઘેર મુકવા ગયા.
ઘર ખોલી,રજનીએ પૂજારીનો આભાર માનતા બેસવાનું કહ્યું. દરમ્યાનમાં ઘરની દીવાલ ઉપર લટકતી નિરજના માતા-પિતાની તસ્વીર જોઈ પુજારીએ આશ્ચર્યથી પૂછ્યું " બેટા, આ ફોટામાં રહેલા વડીલ તારા શું સગા થાય ?"
રજનીએ જવાબ દેતા કહ્યું, " એ મારા સાસુ-સસરાનો ફોટો છે.નીરજે કિશોરાવસ્થામાં જ પોતાના પિતા ગુમાવ્યા છે "
પુજારીએ વધુ વિગત પૂછતાં કહ્યું, " નીરજના પિતાનું નામ રામભાઈ અને માતાનું નામ રમાબેન હતું ?
આશ્ચર્યથી ગરકાવ થયેલ રજનીએ પૂછ્યું ," હા, તમે સાચા છો પણ તમને એ ક્યાંથી ખબર પડી ?તમે એને ઓળખતા હતા ?
આંખમાં આંસુ સાથે વૃદ્ધ પુજારીએ પોતાના ઝબ્બામાંથી પાકીટ કાઢી એ જ ફોટો રજનીને બતાવ્યો જે દીવાલ ઉપર લટકતો હતો અને બોલ્યા, "બેટા હું એ જ રામભાઈ છું ખાતરી માટે આ મારો અને પત્ની રમાનો ફોટો"
" શું વાત કરો છો ? અત્યાર સુધી તમે ક્યાં હતા, અને અહીં અચાનક અજાણ્યા ગામમાં તમે કેવીરીતે એક મંદિરના પૂજારી તરીકે આવી વસ્યા ?
પુજારીએ સ્વવૃતાંત શરુ કરતા કહ્યું "આજથી આડત્રીસ વર્ષ પહેલાં મારી બત્રીશ વર્ષની ઉંમરે હું જૂનાગઢ ખાતે યોજાતા શિવરાત્રીનો મેળો જોવા ગયો હતો ત્યાં એક ચમત્કારી સાધુના દર્શન થતાં હું એનાથી પ્રભાવિત થઇ એની સેવાચાકરી માટે એની જોડે જ રહ્યો.વર્ષો સુધી એની સેવા ચાકરી કાર્ય બાદ એક દિવસ સાધુએ મને કહ્યું કે "નવાગામ તરીકે ઓળખાતા ગામમાં અમુક જગ્યાએ એક પૌરાણિક શિવમંદિર ખંડેરની હાલતમાં પડ્યું છે અને વર્ષોથી સ્વયંભૂ પ્રગટેલ શિવલિંગ અપૂજ પડ્યું હોય તું ત્યાં જઈ,અને મંદિરની સાફસુફી કરી એ અપૂજ શિવલિંગની પૂજા શરુ કર.સાધુના આદેશથી હું આ અજાણ્યા ગામમાં આવી લોકફાળાથી મંદિરનો જીર્ણોદ્ધાર કરાવી, અપૂજ સ્વયભૂ શિવલિંગની પૂજા શરુ કરી બસ, ત્યારથી હું આ વિસ્તારમાં પૂજારી તરીકે ઓળખાઉં છું "
આકસ્મિક રીતે જ ભેગા થઇ ગયેલ સસરા-વહુની આંખો આંસુથી છલકાઈ ગઈ.
બીજે જ દિવસે પુજારીએ રજની પાસેથી નીરજનો અમેરિકાનો ફોન નંબર મેળવી ફોન કરી જણવ્યું કે " બેટા,વર્ષોથી તને અને તારી મા ને છોડીને ચાલ્યા ગયા પછી કુદરતે આકસ્મિક રીતે મને પરિવારનો મેળાપ કરાવ્યો છે એ મારી શિવપૂજા અને ભક્તિનો પ્રભાવ જ હું માનુ છું. ઉમર અને અવસ્થાને કારણે હવે જિંદગીનો કોઈ ભરોસો નથી મને એક અંતિમ અદમ્ય ઈચ્છા છે કે તું ત્યાંની બધીજ મોહમાયા છોડીને સ્વદેશ આવી પરિવારની જવાબદારી સંભાળ. જો તું પૈસા પાછળ જ ઘેલો થઈને ત્યાં રોકાયો હો, તો સમજી લે જે કે,પૈસાને સંવેદના હોતી નથી એ જ રીતે પૈસાને આંખ-કાન,કે જીભ નથી જીવનના અંતિમ પડાવે જયારે પૈસો બહેરો-મૂંગો બની બેસી રહેશે ત્યારે પરિવાર જ જવાબ આપશે "
વૃદ્ધ બાપની કાકલુદી સાંભળી નીરવનું હૃદય પીગળ્યું, અને માત્ર પંદર જ દિવસમાં એ ઘેર પાછો ફર્યો.
રાતનો ભુલોલો સવારે ઘેર પાછો ફરે તો એ ભૂલેલો નથી ગણાતો એ ન્યાયે ફરી પરિવારનો વીંખાયેલ માળો બંધાયો
*******
