અષાઢી બીજ

 અષાઢી બીજ

વર્ષો પહેલાની અષાઢી બીજની આ વાત છે.

જૂનાગઢ થી અમદાવાદ આગલી રાત્રે એસ.ટી.ની બસમાં મુસાફરી કરી વહેલી સવારે પાંચ વાગ્યે અમદાવાદના ગીતા મંદિર બસ સ્ટેન્ડએ હું અને મારી પુત્રી ઉતર્યા. અષાઢી બીજનો દિવસ હોય,ભગવાન જગન્નાથજીની રથયાત્રા ને કારણે અમદાવાદ ચારે ખૂણેથી પોલીસ,અને એસ.આર.પી.થી ઘેરાયેલું હતું. વળી ગીતા મંદિરની નજીક જ સંવેદન શીલ વિસ્તાર હોવાને કારણે બસ સ્ટેન્ડ ઉપર પણ ચુસ્ત પોલીસ બંદોબસ્ત સાથે ખાખી ધાડાં ઉતરી પડ્યા હતા. અમે વિચાર્યું કે સવારમાં વહેલા રિક્ષા ચાલકો ડોઢું ભાડું વસુલાત હોય નારણપુરા સુધી વધુ પૈસા ખર્ચીને જવાને બદલે સવારના ચા-નાસ્તો બસ સ્ટેન્ડ ઉપર પતાવી,ફ્રેશ થઈ અને દિવસ ઉગતા સામાન્ય રીક્ષા ભાડામાં ઘેર જશું.એવું વિચારતા બસ સ્ટેન્ડે બસ આવી ઉભી,સામાન સાથે અમો બન્ને ઉતરતા હતા ત્યાં એક અજાણ્યા રીક્ષા વાળાએ મારા હાથમાંની બેગ ઉપાડતા પૂછ્યું

"સાહેબ,ક્યાં જવું છે ?"

આખી રાતનો બસનો ઉજાગરો,અને સાત કલાકની એકધારી બેઠી મુસાફરીથી થાકેલ હોઉં,આંખ પણ બળતી હતી. અર્ધ મીંચેલી આંખે મેં રીક્ષા વાળાને કહ્યું "ભાઈ. હજુ વાર છે,હમણાં નથી જવું "

ચાલાક રીક્ષા વાળો સાચું કારણ સમજી ગયો અને બોલ્યો "સાહેબ હું દોઢું ભાડું લીધા વિના સામાન્ય મીટર ભાવે લઈ જઈશ "

મારા સાચા ઈરાદા અંગે સ્પષ્ટતા તેણે કરતા મને નવાઈ તો લાગી પણ હું કબૂલ્યો, અને રસ્તામાં દૂધ લેવા રીક્ષા ઉભી રાખવાની શરતે અમે સામાન મુકી રીક્ષામાં ગોઠવાયા.

રસ્તે થી અમુલની થેલી લઈ સીધા નારણપુરા પહોંચ્યા.

ઘર આવ્યું.રીક્ષા વાળાએ સમાન ઉતાર્યો.સમાન પહેલે માળે મુકી ગયો.

મેં પૂછ્યું "કેટલા આપવાના "?

રીક્ષા વાળાએ કહ્યું "સાહેબ, કઈ નહિ.મારી આ રોજી તમારે હિસાબે,અને તમારી મહેરબાની ને કારણે છે.આપના પૈસા ન લેવાય. હું ઘણા સમયથી આપને શોધતો હતો,પણ આજે આપ મળ્યા "

આશ્ચર્ય માં ડૂબી ગયેલ હું ઘડીભર માની ન શક્યો કે આ શું બોલે છે.

મેં કહ્યું "ભાઈ હું સવાર સવારમાં બોણીના સમયે મફત મુસાફરી નહિ કરું.હું તમને ઓળખતો પણ નથી તો આમ શું કામ ?"

પછી એણે જે જવાબ આપ્યો એ આજે આટલા વર્ષે પણ દર અષાઢી બીજ ને દિવસે હું મનોમન યાદ કરું છું.

તેણે કહ્યું "સાહેબ આપ મને ઓળખતા નથી.પણ હું બરાબર આપને આટલા વર્ષે પણ ઓળખી ગયો.

મારું નામ ગાભાજી ઠાકોર છે. વર્ષો પહેલાં અહીંની વાસણા રોડની બેંક ઓફ બરોડામા આપ મેનેજર ના ચાર્જ માં હતા,અને આપે મારી આજ રીક્ષાની લોન કોઈ પણ જાતની અપેક્ષા વિના મંજુર કરી હતી,એ હું કેમ ભૂલું ?

હું ડુંગરપુરનો (રાજસ્થાન) વતની છું.ત્રણ દીકરી, અને એક દીકરો અને તેની વહુ સાથે અમે બે માણસ રહીયે છીએ.અગાઉ હું રીક્ષા ભાડે લઈને મારી રોજી રળતો હતો મારી આવકમાંથી રોજના ત્રણસો રૂપિયા રીક્ષા માલિકને અને પેટ્રોલ તથા પરચુરણ રીપેરીંગ બાદ કર્યા પછી જે રકમ વધે એમાંથી હું સાત માણસનો ગુજારો ચલાવતો હતો.દીકરો છૂટક મજૂરી કરે છે પણ એની આકાશી આવક નજીવી હતી તમારી પહેલાના મેનેજર સમયની મારી લોન અરજી બેંકમાં ઘણો વખત ધૂળ ખાતી પડી હતી.પણ તે મેનેજર સાહેબ ની "વ્યવહાર સાચવવાની"ની શરત મને બચરવાળ ગરીબને પોસાય એમ ન હતી. લોન મંજુર કરવાના બદલામાં તેઓશ્રી પાંચ હજાર રૂપિયાની માંગણી કરતા હતા. ભગવાને મારી સામું જોયું અને આપ મેનેજર તરીકે આવ્યા અને જૂની લોન અરજીના નિકાલ કરતા મને "વ્યવહાર કર્યા"વિના આપે લોન મંજુર કરી આપી એ શું મારા ઉપરની મોટી મહેરબાની નથી ? જેણે મારો રોટલો સાંધ્યો એની પાસેથી હું ભાડું લઉં ? સાહેબ, ભગવાન મને માફ ન કરે."

મેં રીક્ષા વાળાને બેસાડ્યો. ચા બનાવરાવીને પાઈ અને ધરાર એના ખિસ્સામાં રૂપિયા,100/ની નોટ મૂકી. અને એની ખાનદાનીની કદર રૂપે દોઢું ભાડું ચૂકવ્યું.

સાચું કહું ? ભગવાન જગન્નાથજી ની રથયાત્રા પૂર્વે જ મને એ રીક્ષા ડ્રાયવર ગાભાજીમાં સાક્ષાત જગન્નાથજી ના દર્શન થયા.

સાહેબ, ખાનદાનીના ખોરડે ધજા ન ફરકતી હોય એ આનું નામ.

******