પરીક્ષામાં ચોરી.

ગંભીરસિંહ નાનપણથી અમારા મિત્ર,ભેગા ભણ્યા,ભેગારમ્યા,અને છેલ્લે સુધી નોકરી પણ એકજ બેંકમાં વર્ષો સુધી એકજ શહેરમાં કરી,અમે તેને લાડમાં દરબાર કહીને બોલાવીએ
નામે જ માત્ર ગંભીર હતા,બાકી આનંદી,બોલકા અને રમુજી સ્વભાવના ઘણા
તેને એકમાત્ર પુત્ર જેનું નામ પરાક્રમસિંહ હતું,પણ ઘરમાં અને બહાર તે પપ્પુના હુલામણાનામથી વધુ જાણીતો હતો
પપ્પુના નામ પ્રમાણે બચપનથીજ તે પરાક્રમી હતો, તે એટલી હદ સુધી કે દરબાર તેને શનિનો ગ્રહ ગણતા,
ક્યારેકતો કંટાળે ત્યારે કહેતા કે "આદમી ઘરની બૈરીથી ત્રાસ પામીને કે દુઃખથી થાકીને સંસાર છોડતાહોય છે પણ હું તો મારા આ પરાક્રમી પુત્રથી એટલો થાક્યો છું,કે જાઉં તો એ ક્યાં જાઉં ?
એક ગજબ,અને આશ્ચર્યમય વાત એ છે કે પપ્પુ ભણવામાં ઠોઠ,અને બોદો,પણ તેનું ઈંગ્લીશ ઘણું સરસ અને ફાંકડું,બચપનથી તે અંગ્રેજી બુક્સ અને મેગેઝીનો વાંચતો તેને કારણે નાની ઉમરમાં અતિસુંદર ઈંગ્લીશ, તે ઉપરાંત તે ઈંગ્લીશમાં બોલવાનો પણ જબરો શોખીન સામે કોણ છે, હોદ્દો/ દરજ્જો,કે ઉમર શું છે,તે જોયા વિના, વિનાસંકોચ તે ગમે તેની સાથે,પુરા આત્મવિશ્વાસ સાથે સ્ટાઈલથી છટાદાર,ઈંગ્લીશ ફફડાવતો
તાર્કિક દલીલો કરવામાંપણ એટલોજ પાવરધો,કે દરબાર કહેતા કે,જો આ વકીલ હોત તો તે કસાબને પણ નિર્દોષ છોડાવી શક્યો હોત.
પપ્પુની એક જ તકલીફ, અભ્યાસનું ભણવા,વાંચવામાં બિલકુલ રસ નહી,અને પરીક્ષા સમયે ચોરી કરી પાસ થવું તેજ તેનો મુદ્રાલેખ ચોરી કરવામાં પણ એટલો માહિર,કે કોઈને શંકાપણ ન જાય,અને ચોરી કરતા પકડાય પણ નહી,તે વાતનો તેને ગર્વ હતો.
પપ્પુનીપરીક્ષા હોય,ત્યારે દરબાર બેંકમાં હનુમાન ચાલીશા મનમાં બોલ્યાકરે, દરબારને બીક હતી કે કોઈવાર પરીક્ષાખંડમાં ચોરીકરતાપકડાશે તો,પોતાની આબરૂના ધજાગરા થશે
પપ્પુ બોર્ડની દશમાંધોરણની પરીક્ષા આપતો હતો,પરીક્ષા માર્ચમાં હોય,અને બેંકનું ક્લોસિંગપણ માર્ચમાં હોય દરબારને રજા ન મળી.આમ,દરબારનું ખોળિયું બેંકમાં,પણ મગજ,અને વિચારો પરીક્ષાખંડમાં
બેંકનીનજીક આવેલ કોલેજમાં પપ્પુનો બેઠક નંબર હતો.
બેંક છુટ્યાપછી,સામેની પાનની દુકાને અમે ઉભાહતા એવામાં પપ્પુ પણ પરીક્ષા આપીને તે રસ્તે નીકળ્યો
ઘડીક તો અમે પપ્પુને ઓળખી ન શક્યા ખીસ્સા વીનાનો,મલમલનો અર્ધી બાયનો સદરો,અને ગોઠણ સુધીનો લાંબો,ખીસ્સા વીનાનોચડો,(બરમુડો )માથે સફાચટ ચકચકિત ટ્ક્કો
તેને જોતાજ મેં બોલાવ્યો,અને પૂછ્યું,અલ્યા પપ્પુ આ શું નાટક કર્યું છે ? કાલ સાંજ સુધીતો ઝુલ્ફાવાળા  લાંબા,મોટાવાળ હતા અને આજે ટક્કી  કાં ?"
બસ,પૂરું થયું,પપ્પુએ પોતાની કેસેટ શરુ કરી,
શું કરું અંકલ,જુવોને આ પરીક્ષાનો ત્રાસ ?
In fact our examination system has gone to Dog. Excuse me, but government should  introduce O.B.S. in the examinations.
OBS  ? એ વળી શું ? મેં પૂછ્યું ?
પપ્પુએ જવાબ દીધો, I,mean " ઓપન બુક સિસ્ટીમ" પરીક્ષાખંડમાં પુસ્તકો ખુલારાખી લહેરથી લખો

પરીક્ષામાં દશ/બાર માર્ક્સનું ન આવડતું હોય,અને બીજામાંથી,કે કાપલીકાઢીને લખીએ,તે ચોરી કહેવાય ? અમે શું બેંકના તાળા તોડ્યા છે ? કોઈ ઘરફોડી કરી છે ? ચોરી શેની ?
 અંકલ, તમને ખબર છે,કે પરીક્ષાખંડમાં"કહેવાતી"ચોરી રોકવા સરકાર

 કેટલો દેશના નાણાંનો દુર્વ્યય કરે છે?ચોરીનું ચેકિંગ કરવામાટે સમગ્ર
ગુજરાતના દરેક કેન્દ્રો પર સ્કોર્ડ,સ્કોર્ડના ભાડા ભથ્થા,તેને માટે રોકવામાં આવતું વાહન,અને તેનો પેટ્રોલખર્ચ એક ઉપલેટાજેવડા નાનાગામમાં માત્ર પાંચપરિક્ષા કેન્દ્રપાછળ,બે જુદી,જુદીસ્કોર્ડ,દરેક સ્કોર્ડને અલગ ગાડી  વિચારો તો ખરા?,અને સાત દિવસનો,560 લીટર,તેટલોજ ખર્ચ બીજી સ્કોર્ડનાવાહનનો આમ 560+ 560= કુલ,1120 લીટર એવું આખા ગુજરાતના અસંખ્ય કેન્દ્રોનો હિસાબ કરો ? ધુવાડા બંધ ખર્ચો આમાં દેશનું અર્થતંત્ર ક્યાંથી સુધરે? ઉપરાંત દરેક,કેન્દ્રમાં સંખ્યાબંધ CCTV કેમેરા,

બીજીવાત કરું,પાઠ્યપુસ્તક નું લખાણ શું સરકારનું મૌલિક સાહિત્ય છે ?જે સર્જકનું એ સર્જન છે,તેણે તેને સાર્વજનિક કર્યું છે, તો શું સાર્વજનિક લેખનનો ઉપયોગ કરવો તે ચોરી કહેવાય? પરીક્ષામાં જોઇને લખવું,તેને જો ચોરી કહેવાતી હોય,તો અબોલપશુઓનાઘાસચારો ચાવીજનારને શું કહેવાય,? દેશનો કોલસો ચોરી જનારને શું કહેવાય ? ભૂમાફિયાઓ ને શું કહેવાય ?

શું ડોકટરો, ઇન્જીનીયરો,કેટરર્સ, ડેકોરેટર્સ,યોગ ગુરૂ,તથા આયુર્વેદાચાર્યો,ઉદ્યોગપતિઓ,વકીલો,વેપારીઓ
અરે,ખુદપ્રધાનો પણ કોણ સાચી આવક બતાવીને ટેક્ષ ભરે છે,?તે ટેક્ષચોરીએ ચોરી નહી,અને પરીક્ષામાં કાપલીપકડાયતો ચોરી ? "નેતાકરેતે લીલા,અને અમે કરીએ તો "કેરેક્ટર ઢીલા"આ ક્યાંનો ન્યાય.?

અંકલ, તમે ટી.વીમાં અને છાપામાં રોજવાંચતા હશો કે ગુજરાતના અમુક શહેરમાં બુટલેગરો જ્ડપાયા,દારૂની રેડપડી ઈંગ્લીશદારૂની પેટીઓ પકડાણી " શું કામ ? તમે જાણો છો ?
તેનું એકમાત્ર કારણ "દારૂબંધી"અને નશાબધી છે હમણાં ગુજરાતમાં દારૂની છૂટ આપી દ્યો,એક પણ કેસ નશાબંધીનો નહી થાય દારૂ બંધી રોકવાપણ એટલોજ સરકાર ખર્ચ કરે છે,પણ પરિણામ શૂન્ય છે જો રાજ્યમાં દારૂની છૂટઆપીદેવામાં આવે તો લોકો ચોરીછુપીથી પીતા,અને લાવતા બંધ થાય એટલુજ નહી પણ સરકારને વિપુલ આવક પણ ઉભી થાય,પરીક્ષાનું પણ એવુજ છે,એકવાર છોકરાઓને છૂટ આપીદ્યો
જુવો પછી,કોઈ ચોરી નહી કરે,અને શાંતિથી સંપીને નકલ કરશે પણ સરકારના જાણે,કેમ અમે દુશ્મનહોઈએ, તેમ પરીક્ષાકેન્દ્રપાસે 144,લગાવીને સખ્તાઈ વાપરે છે,

મેં પૂછ્યું, તારી વાત વિચારવા જેવી તો ખરી,પણ આ ચડ્ડા,અને ટ્ક્કીનું રહસ્ય ન સમજાયું ?
 પપ્પુએ હસતાજવાબ આપ્યો, "અંકલ, બિહારના પરીક્ષા કેન્દ્રમાં વિદ્યાર્થીઓ,અને વાલીઓએ એક સંપકરી વિદ્યાર્થીઓની ઉજ્જવળકારકિર્દી  બનાવવા,અને પ્રોત્સાહિતકરી આગળ વધારવામાટે જે પ્રયાસ કર્યા,ત્યારબાદ અહીંપણ અમારે કાયદો આવીગયો કે "પરીક્ષાખંડમાં કોઈપણ સાહિત્ય ન લઈ જવું,અને બુટ,મોજા,અને ચંપલ,સેન્ડલપણ ખંડની બહાર ઉતારીનેજવું " તેથી હું ખિસ્સા વિનાનો સદરો,અને, ખિસ્સા વિનાનો ચદ્દોપહેરીને પરીક્ષાખંડમાં જાઉંછું,અને "ખંડમાં કોઈ સાહિત્ય સાથે લઈ જતો નથી"જેથી કોઈ ચેકિંગની ચિંતા ન રહે.

પણ ગાડાના પૈડાજેવું વર્ષ તો ન બગાડાય ? ન વાંચ્યું હોય તેથી શું થઇ ગયું? તેથી મેં મારા સહયોગી,અને શુભેચ્છકોની એક ટુકડી બનાવીછે, તેઓ બહારથી પ્રશ્નો સોલ્વ કરીને જવાબ,ખંડમાંમોકલવાની વ્યવસ્થા સંભાળે છે આ,પણ Management નો જ વિષય છે ને ? સાચું પૂછો તો M.B.Aનો આ જ પાયો છે.

મારા પરીક્ષાખંડમાં કુલ 80 પરીક્ષાર્થીઓ છે,પહેલે દિવસે શુભેચ્છકોએ  સંદેશ વાહકને મોકલેલ સાહિત્યસાથે સુચના આપેલી કે ગુલાબી શર્ટ વાળાને આ સાહિત્ય પહોંચાડજે,હવે થયું એવું કે મારા સિવાય બીજા ત્રણ જણાએ તેવાજ રંગનું,ગુલાબી શર્ટ પહેર્યું  હોય,સાહિત્ય ભૂલથી બીજાને પહોંચીગયું,એતો ઠીક છે કે હું બે,ત્રણ અપેક્ષિતપ્રશ્નોનાજવાબ સાથળ ઉપર ઘેરથી લખીને જાઉં છું,જેથી ચડ્ડાનીબોર્ડર ઉંચી કરતાજ પ્રશ્નનો જવાબ જોઇને હું લખી શક્યો,પણ જો રોજ આમ બનેતો તે કેમચાલે ? એટલે મેં નક્કી કર્યું કે માથે સફાચટ ટકો જ કરાવીનાખું,કે જે ખંડના કોઈ વિદ્યાથીઓનેનથી,એટલે બહારથીઆવતું સાહિત્ય,યોગ્ય વ્યક્તિ સિવાય,
(મારા સિવાય) બીજે ક્યાયજવાની શક્યતા ન રહે અને તે પ્રયોગ આજે સફળ રહ્યો

અમારૂ ટીમવર્ક ઘણુંસજ્જડ છે,પરીક્ષામાં પરસ્પર મદદકરી કોઈની કારકિર્દી ઉજ્જવળ બને તેવા તમામ પ્રયાસો,કેટલીકવાર જીવના જોખમે પણ કરતાહોય છે. ખોટું શું ? અમારી સહાનુભુતિમાં પરીક્ષાર્થીઓને પાણી પીવરાવનારથી માંડીને ફરજપરના પોલીસ કર્મીઓનોપણ અમને ભરપુર સહયોગ હોય છે, વડાપ્રધાનનાસૂત્ર પ્રમાણે"સહુનો સાથ સહુનો  વિકાસ "મંત્ર ગજબ કામ કરી ગયો છે સહયોગ બદલ અમે તેઓને "માનધન" (ઓનેરરીયમ )પણ આપીએ છીએ પોલીસ કર્મીઓને નોકરીમાંબોનસ હોતું નથી તેથી અમારીઆપેલી રકમથી દરેક પોલીસકર્મી "તાલાલાની કેસર"ની,ત્રણ પેટી ખરીદી શકે છે અને તેથીજ કેરીની સીઝન પહેલા,પરીક્ષાની મોસમ હોય છે  
શિક્ષણખાતું એમ માંને છે કે નવા નવાકાયદાઓ,અને કડકાઈથી "પરસ્પરની મદદ",અને "બંધુત્વ ભાવના " (જેને તેઓ ચોરી કહે  છે)ઉપર અંકુશ આવશે,પણ અંકલ તેઓ ધૂળફાકે છે, હમેશા ધ્યાનરાખજો, કે
There is Always, a space above  અમે આ રસ્તો અપનાવ્યો
 પરીક્ષામાં "પરસ્પર મદદની ભાવના"ને દાબી દેવાનું પરિણામ જુવો,મને કહેતા શરમ આવે છે કે દેશના સાંસદોમાંથી 18% સાંસદો નિરક્ષર કે અંગુઠા છાપ છે.જે રાજ્યમાં ચાર ચોપડીફાડેલ "લેડીડોન",ગોડમધર, ધારાસભ્ય હોય,અને જે દેશની ભવ્યતાની પરંપરા ધરાવતી સંસદમાં,અભણ ડાકુ,અને ખૂનીઓ,સાંસદહોય, તેનું એક માત્ર કારણ તેઓને ભૂતકાળમાંઆવો "પરીક્ષા સહયોગ" સાંપડ્યો નહી હોય,અન્યથા તેઓ પણ ડિગ્રીધારી  હોત જે અન્ય દેશોની નજરમાં આપણે હીણા ઉતરીએ છીએ,સરકારપૂછે છે કે "ચોરી કરનાર વિદ્યાર્થીઓની કારકિર્દી શું ?"પણ તેને ખબર છે કે, પરીક્ષાનાસાત દિવસો એ "પારસ્પરિક સંપ " નું વર્કશોપ છે,આવા વિદ્યાર્થીઓ ભવિષ્યમાં તેજસ્વી રાજકારણીય બનશે,જુવો બિહારમાં,લાલુ,અને મુલાયમ તેના ઉમદા ઉદાહરણો છે. ચૌર્યકળા એ ચોસઠ કળા પૈકીની એક અજીબકળા છે,જુનવાણી રાજ્યોમાં રાજા-મહારાજાઓ પોતાના કુંવરોને આ વિદ્યામાં પારંગત બનાવવા ખાસ તાલીમ અપાવતા હતા.

મને એમ લાગે છેકે દેશના કાનુનમાં બદલાવ લાવવાનો સમય પાકી ગયો છે, લગ્ન મંડપના માહ્યરાને પણ ચોરી કહેવાય,પશુચારાના ચોરને પણ ચોરી કહેવાય,અને પરીક્ષામાંપણ ચોરી કહેવાય,આ કેવું અર્થઘટન ?
ચોરીની સાચીવ્યાખ્યા આમ જુવો તો આ પ્રમાણે હોવી જોઈએ
" રોકડ,કીમતીદાગીના,બહુમુલ્ય ઝવેરાત,દેશનીકુદરતી સમ્પતિ,અને અગત્યનાદસ્તાવેજો, કે જે જે વસ્તુઓનું ભવિષ્યમાં આર્થિક રૂપાંતર થઈ શકે,તેવી કોઈપણ ચીજનું છેતરપીંડીથી,સહેતુક,સ્થૂળ,કે દસ્તાવેજી સ્વરૂપે કરેલું હસ્તાંતરણને ચોરી કહેવામાં આવે છે " કહો આમાં પરીક્ષા,કે નિર્દોષ બિચારા વિદ્યાર્થીઓ ક્યાં આવ્યા ?
થોડીજ વારમાં પપ્પુની નજર ઘડિયાળપર પડતા બોલ્યો,
Oh I,am sorry,I must  go now,
 it is time to planning for the next day ,
OK uncle Bye ,
Please Take Care
આટલું બોલી ઘડીકમાં પપ્પુ અદૃશ્ય થઇ ગયો

જૈનો વિષે થોડું જાણવા જેવું

આમ તો હું સર્વધર્મમાં માનું છું
હિન્દુઓના તીર્થસ્થાનો તો ફર્યો જ છું પણ મુસ્લિમોની અજમેર સ્થિત ખ્વાજાસાહેબની દરગાહ હોય, કે ધોરાજીની લાલશાબાપુંની દરગાહ,કે પછી જુનાગઢના ઉપલા-નીચેના દાતારની દરગાહ હોય, ક્રિશ્ચયનના જુનાગઢ અને ગોવા સ્થિત ચર્ચ અને શીખોના વડોદરાના અને દિલ્હીની ચાંદનીચોક સ્થિત ગુરુદ્વારામાં પણ હું જઈ ચુક્યો છું,તેમ છતાં બચપનથી મને જૈનધર્મ વિષે થોડું જાણવાની ઉત્કંઠા હતી,અંતે નિવૃત્તિ પછી તે પૂરી થઇ,અને પાલીતાણાની એક વિશાળ,અદ્યતન,ધર્મશાળા,દેરાસર,અને સલગ્ન ભોજનશાળાના વહીવટી અધિકારીતરીકે મેં ફરજબજાવી,ત્યાં ફરજબજાવતા મને જૈનધર્મવિષે તથા તેઓનીપરિભાષા વિષે જાણવા
મળ્યું
દેશના શ્રીમંતધર્મો પૈકી એકધર્મ તે જૈન ધર્મ છે માત્ર આર્થિક રીતે જ નહીપણ ધર્મ અને સંસ્કારની દ્રષ્ટીએ પણ તે વિશ્વના શ્રેષ્ઠધર્મો પૈકી એક છે વૈભવ,અને ત્યાગ એ વિરોધાભાસી હોવા છતાં તે બન્નેનો સંગમ માત્ર અને માત્ર જૈન ધર્મમાંજ જોવા મળે છે ."ત્યાગીને ભોગવી જાણવાનો" સાચો સંદેશ આ એક માત્ર ધર્મે આપેલો છે. જૈન ધર્મમાં બે પંથ છે, શ્વેતાંબર અને દિગંબર
શ્વેતાંબરી સફેદ વસ્ત્રો ધારણ કરે છે,જયારે દિગંબર પંથી તદ્દન વસ્ત્રહીન,નગ્ન અને કુદરતી અવસ્થાના જોવા  મળે છે.
આપણે અહીં શ્વેતાંબરી જૈનની વાત કરશું

1. 
 

આપણે જેને મંદિર કહીએ છીએ,તેવા પોતાના ધાર્મિક સ્થળને  દેરાસરથી ઓળખે છે,પુજારીને તેઓ ગોઠીથી ઓળખે છે સાધુ/ સાધ્વીજીના નિવાસ સ્થાનને ઉપાશ્રય,અથવા,અપાસરો કહે છે જ્યાં સમૂહમાં સાધુ/ સાધ્વીજીઓ અલગથી રહેતા હોય છે.
આપણે  જેમ મંદિરમાં "હિંડોળા "કરવાનું ચલણ છે તેમ તેઓના તેવા શ્રુંગારને " આંગી " કહેવાય છે આંગી ધરવામાટે બોલીબોલાય છે અને સૌથી ઉંચી બોલીબોલનાર ભાગ્યશાળીને ભગવાનની આંગી ચડાવવાનો લાભમળે છે, આ બોલી રોકડ રૂપિયામાં નહી પણ "ઘીની બોલી" બોલાય છે (એક મણ ઘી એટલે રૂપિયા 2 તેવો ભાવ નક્કી થયેલો હોય છે )
મારી ઓફિસના ટેબલ પર એક માઈક રાખવામાં આવેલું જયારે પણ કોઈ સાધ્વીજી મહારાજનો તેમને ઘેર થી,કે કોઈ સગા-સંબંધીનો ફોન આવે ત્યારે તે નામ હું માઈકમાં બોલું એટલે થોડીવારે સાધ્વીજી પધારે, પરંતુ તેઓ પોતે ટેલીફોન પર વાત ન કરતા મારે દુભાષિયા તરીકે વાત કરવાની રહે,જયારે તેનું કારણ પૂછ્યું ત્યારે જાણવા મળ્યું કે સાધુ/ સાધ્વીજી વિદ્યુત સંચાલિત,કોઈ યાંત્રિક સાધનનો ઉપયોગ કરતા નથી હોતા તેથી તેમની વાત/ સંદેશો મારા દ્વારા જ કરવામાં આવતો ( હવે પરિસ્થિતિ જુદી છે,ખુદ મેં સાધ્વીજીના અપાસરેથી તેમને પોતાના મોબાઈલ ઉપર વાત કરતા જોયા છે) એક સમય એવો હતો કે સાધુ/ સાધ્વીજીઓ માટે ફોટા,ફિલ્મ,ટીવી,ટેલીફોન, કેમેરા,વિગેરે વર્જ્ય હતું,પણ કાળનાવહેણમાં ઘણી પ્રથાઓ લુપ્ત થતી ગઈ 
વાતની શરૂવાતમાં બન્ને પક્ષેથી પૂછે " શાતામાં છો ?" જેનો અર્થ મજામાં છો તેવો ઘટાવાય છે
સાધ્વીજીઓ કદી પોતે રાંધતા નથી હોતા,પરંતુ ભિક્ષામાગીને નિર્વાહ કરે છે.જેને "ગોચરી " લીધી કહેવાય છે એકજ પાત્રમાં બધીજ રસોઈ ભેગી લે છે, ચાહે તે પ્રવાહી હો, કે ઘન હોય મોટે ભાગે ગોચરી જૈનોને ત્યાંથીજ લેતા હોય છે તેમ છતાં સારા સંસ્કારી ધર્મિષ્ઠ, અન્ય હિંદુ ધર્મીઓને ઘેરથી પણ ગોચરી લેતા હોય છે, સાધુ/ સાધ્વીજીઓ મહારાજ સાહેબ અથવા મહારાજ સાહેબા વિશેષણથી ઓળખાય છે. ગોચરી પીરસવા (ભોજન આપવું )ને " ઓરવવું " અથવા " ઓરવ્યું " કહેવાય છે એમ મનાય છે કે સાધુ/ સાધ્વીજીને ઓરવવાનો  લાભ ભાગ્યશાળીને જ પ્રાપ્ત થાય છે. ચાતુર્માસ દરમ્યાન જયારે સાધુ/ સાધ્વીજી મહારાજ ભોજનાલયમાં ગોચરી લેવા આવે ત્યારે અચૂક હું સ્વેચ્છાએ ઓરવતો
એક મજાનો શબ્દ નવો જાણવા મળ્યો,ચાતુર્માસ દરમ્યાન આવેલા શ્રાવકો ભોજનશાળામાં ભોજન લેવા જાય તેને માટે "વાપર્યું " શબ્દ બોલાય છે ભોજનના સમયે શ્રાવકો મને પૂછતાં "કાં સાહેબ,વાપરી આવ્યા"અથવા "વાપરવા" ક્યારે જવું છે ?" (મતલબ,જમીઆવ્યા,કે જમવા ક્યારે જવું છે ?)
સાધ્વીજીઓ સિવેલ વસ્ત્ર નથી પહેરતા હોતા,માત્ર સફેદ વસ્ત્ર જ વિટાળે છે સાધ્વી તરીકે જે કપડા પહેરાય છે તેમાં, સફેદસાડીને "કપડો " કહેવાય છે ચણીયાને "સાડો" કહે છે અને બ્લાઉઝને કંચવો કહે છે .
પ્રત્યેક સાધુ સાધ્વીજીના,એક હાથમાં તુંબડા જેવું પાત્ર,અને બીજા હાથમાં લાકડી અને બગલમાં રૂંછડા
 વાળી પીંછી જોવામળશે આ લાકડીને " દાંડો " કહેવાય છે આ લાકડી ખાસ પ્રકારની હોય છે તેની ટોચ ઉપર પાંચ આંકા હોય છે.આ દાંડાના પાંચ આંકા ધર્મ નિયમના સૂચક રૂપે કંડારાયેલા હોય છે.
અને તે પાંચઆંક સાધ્વીજીને પાંચ નિયમની સતત યાદ અપાવે તે માટે હોય છે આ પાંચ નિયમ તે સત્ય,અસ્તેય(ચોરી ન કરવી)બ્રહ્મચર્ય,અપરિગ્રહ (સંગ્રહ ન કરવો),અને અહીસાનું પાલન,આ પાંચ નિયમોનું પાલન સધ્વીજીએ કરવાનું રહે છે તેની સતત યાદ આ દાંડો અપાવે છે  વિહાર કરતી સમયે તે સતત હાથમાં રાખવાનો હોય છે .બગલમાં રૂછ્ડા વાળી પીછીને "ઓઘો" કહેવાય છે આ ઓઘો સાવરણીની ગરજ સારે છે 

સાધુ,સાધ્વીઓ પગપાળાયાત્રા કરતાહોય છે,એક ગામથી બીજે ગામ પણ પદયાત્રા કરતા હોય છે જેને "વિહાર"કહે છે,પ્રતિ વર્ષ ચોમાસાના ચાતુર્માસપૂરતા તેઓ વિહાર ન કરતા એક જ સ્થાને સ્થિર થઈને રહે છે, વિહારદરમ્યાન કે ક્યારેયપણ તેઓ પગમાં જૂતાપહેરતા નથી સતત તાપમાંપણ તેઓ ઉઘાડાપગે વિહાર કરે છે સાધુ/ સાધ્વીજીઓ મોઢાઉપર સફેદકાપડની પટ્ટી બાંધે છે, જેને મુમતી કહેવાય છે,
જૈન ધર્મશાસ્ત્રોના નિયમ મુજબ  દરેક જૈનોએ  સૂર્યાસ્ત પહેલા જમી લેવું જરૂરી છે,સૂર્યાસ્ત પછી ભોજન ગ્રહણ કરવાનો શાસ્ત્ર માં નિષેધ છે, કેટલાક ચુસ્ત જૈનો સૂર્યાસ્ત પછી પાણી પણ પીતા નથી હોતા, સૂર્યાસ્ત પહેલા ભોજન લેવાના ક્ર્મને "ચોવ્યાર " કહેવાય છે,
દેરાસરે દર્શને જતા, ત્યાં જે સાધુ/સાધ્વીઓ, હોય તેમને જૈનો આદર પૂર્વક પગે લાગે છે તે સમયે આશીર્વાદ રૂપે દર્શનાર્થી ના માથા ઉપર હળદર જેવા પીળા રંગનો પાઉડર છાંટતા હોય છે, કદાચ તે સુખડનો પાવડર હોઈ શકે, તેને "વોસ્કેપ" કહેવાય છે,

જૈન સાધ્વીજી, સમુહમાં

"દીક્ષા લેવી " એ કપરું છે,એમ મનાયછે કે કોઈ પુણ્યશાળી આત્માંનેજ દીક્ષા લેવાનું સ્ફુરે છે,જેમાં સાંસારિક બધીજ મોહ,માયા, સગા, સબંધીઓને છોડીને સંયમી બ્રહ્મચર્ય જીવન પાળવું પડે છે.
દીક્ષા લેવાનો દિવસ સાધ્વીજી માટે સંસારિક જીવનનો અંતિમ દિવસ હોય છે અને તે દિવસે છેલ્લી વાર દીક્ષાર્થી સંસારિક સ્નાન કરે છે,દીક્ષા લીધાબાદ તેઓ કદી સ્નાન કરતા નથી,પણ એક જાડા કાપડના ટુકડાથી પોતાનું શરીર રોજ લુછી નાખે છે  સ્નાન કરવાથી જે જળનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે તેનાથી અનેક શુક્ષ્મ જીવાણુઓ નાશ પામતા હોય તેને હિંસા માનવામાં આવતી હોય તેઓ સ્નાન કરવું ટાળે છે
દીક્ષાલીધાબાદ દીક્ષાર્થીનું સંસારિક નામ બદલી નાખી તે જ રાશીપરથી ગુરુદ્વારા નવુંનામ આપવામાંઆવે છે તે પછીથી તે નવા નામથીજ ઓળખાય છે.

દીક્ષાર્થીની લોછ પ્રક્રિયા

લોછ

અનેક જૈન સાધુઓનેમાથે મુંડન જોતા હોઈએ છીએ તે કોઈ વાળંદ કે હજામ પાસે હજામત કરાવાતી નથી હોતી, પણ પ્રત્યેક જીવંત વાળને દાઢી મુછથી લઈને માથાના વાળ સુધી એક એક કરીને ખેંચીને ઉખેળવામાં આવે છે જે અત્યંત પીડાદાયક અને કષ્ટમય હોય છે તેને " લોછ " કહેવાય છે, લોછ પૂર્વે, સહેવાતી ગરમ રાખને મોઢા ઉપર લગાડી દેવામાં આવે છે જેથી પીડા ઓછી થાય લોછ સમયે કોઈને ત્યાં હાજર રહેવા દેવાતા નથી હોતા
દીક્ષાલેવી એ પરિવારમાટે મિશ્ર લાગણીની ઘટના હોય છે તેમછતાં સારા સારા ધનાટ્ય,અને ઉચ્ચ શિક્ષણ પામેલા નવયુવાનો અને યુવતીઓ દીક્ષાગ્રહણ કરે છે.મારા ત્યાનારહેણાંક દરમ્યાન એક ધનાટ્ય જૈનની એકમાત્ર સ્વરૂપવાનપુત્રી કે જે મુંબઈમાં મોડેલીંગના વ્યવસાયમાં અત્યંત લોકપ્રિય હતી અને અડલક કમાણી નાની ઉંમરે કરતી હતી  તે 23 વર્ષની યુવતી દીક્ષા ગ્રહણ કરીને ત્યાં આવેલ,અમદાવાદમાં હાલમાં જ ડો,ક્રિશ્ના નામની,અતિ મોર્ડેન અને ફેશનેબલ યુવતીએ દીક્ષા લીધી,અબજોપતિ ઉદ્યોગપતિઓ,સોફ્ટવેર ઇન્જીનીયરો અને સારા નામાંકિત તબીબો પણ દીક્ષા ગ્રહણ કરી સંસારત્યાગ કર્યાના દાખલા છે.
ચાતુર્માસ દરમ્યાન મુંબઈ,રાજસ્થાન અને વિદેશથી પણ જૈનો આરાધના કરવા પાલીતાણા આવે છે
અને ત્યાની ભોજનશાળામાં જમે છે
આપણે  જેમ એક ટાંણા કરીએ છીએ તેમ તેઓ પણ તે રીતે કરતા હોય છે સવારના નાસ્તાને "નવકાશી "
કહે છે, અને સવારે ભોજન લઇ રાત્રે ન જમનારાઓ "એકાસણા " કર્યા કહેવાય, કેટલાક લોકો બન્ને સમય ભોજન લઈને "બેસણા" કરતા હોય છે
પાલીતાણાની મોટાભાગની જૈન ધર્મશાળાના ભોજનાલયમાં રાજસ્થાનીરસોયા હોય છે અતિ સ્વાદિષ્ટ,અને ધમધમાટ રસોઈ બનાવવામાટે જાણીતા હોય છે શુક્લ પક્ષ (સુદ ) પાંચમ આઠમ અને ચૌદશ તથા કૃષ્ણ પક્ષ(વદ)ના આઠમ અને ચૌદશના દિવસોમાં લીલોતરી શાક નથી બનતા હોતા
ચારે મહિના દરરોજ અલગ અલગ મિષ્ટાન અને ફરસાણ બનાવાય છે અને  સાંજે પણ,સવારે બનાવેલ મેનુ જ  બને છે છતાં વાસી,કે સવારનું વધેલું પીરસાતું નથી હોતું
 દરેક ધર્મશાળામાં રોજીંદા, અને સામાન્ય ભોજન બનાવતી ભોજનશાળા સમાંતર એક બીજી ભોજનશાળા પણ હોય છે, ઘણા તપસ્વીઓ તેલ-ઘી વિનાની રસોઈ જ જમીને એકાસણા કરતા હોય છે, દરેક અનાજ નો ઉપયોગ થવા છતાં, તેલ કે ઘી વિનાની તમામ રસોઈ બને છે અને કોઈ પણ વાનગીમાં લેશમાત્ર પણ તેલ ઘી વપરાતું નથી હોતું તેમ છતાં રવાના ઢોસા, મૌરૈયાના મુઠ્યા, શીગના ઢોકળા જેવી સ્વાદિષ્ટ રસોઈ તેઓ જમે છે તેને " આંબેલ " કહેવાય છે, આ આંબેલ રસોડાની સ્વચ્છતા,અને પવિત્રતા બેનમુન હોય છે
મારા રહેણાંક દરમ્યાન મેં તમામ જુદા જુદા રોજે નવતર મિષ્ટાન અને ફરસાણ પ્રેમથી આરોગ્ય પણ સૌથી વધુ સ્વાદિષ્ટ,અને પોષ્ટિક વાનગી મેં આજ સુધી ક્યાય ખાધી નથી, અને કદાચ ફરી ખાઇશ પણ નહી
જે " ગુંદનીપાથી " અથવા "પાથી" તરીકે ઓળખાય છે
હું રસોઈ ખાવા ઉપરાંત બનાવવાનો પણ શોખીન હોઉં,મેં બનતીવખતે રસોઈ ઘરમાં બેસીને તેની રીત જોઈ,
તે મુજબ કણીગુંદને શુદ્ધ ઘીમાં તળી,તેનો બારીક ભુક્કો કરવામાં આવે છે,અને પછી તેના પ્રમાણસર
(1 Kg ગુંદમાં 6 લીટર) દૂધમાં,પ્રમાણસર દળેલી સાકર,નાખી ઉકાળવામાં આવે છે,અને દૂધ અર્ધું ઉકળી ગયા પછી તેમાં ગુંદનો ભુક્કો ભેળવી,સતત હલાવ્યા કરાય છે દૂધ ઉકળી,બળીને જયારે માવા સ્વરૂપે તૈયાર થાય ત્યારે ખોબો ભરીને એલચીના દાણા,તથા તેટલાજ બદામ,પીસ્તાની કતરણ,અને કેસર ઉમેરવામાં આવે છે, જૈનોની આ પ્રિય વાનગી/ મિષ્ટાન છે.
હું જયારે પાલીતાણા જોડાયો ત્યારે મારું વજન 72, Kg હતું,પરંતુ ઓફીસમાં બેઠાળુ જીવન,અને શુદ્ધ ઘીની રોજ બન્ને ટાઈમ  મિષ્ટાનખાઈને ચાતુર્માસ દરમ્યાન મારું વજન 90 Kg થઇ ગયું
વધુ વજન વધીને તબિયત ન બગડે તે હેતુથી મેં જયારે સ્વેચ્છાથી ત્યાગપત્ર આપ્યું,
ત્યારે "માનધન (Honorarium)"તરીકે  મને એક તગડું બંધ ક્વર જયારે આપવામાં આવ્યું, ત્યારે તે કવર ખોલ્યા,વીના,કે તેનીઅંદરની રકમ જોયા ગણ્યા,કે જાણ્યાવિના,તે જ સંસ્થાતરફથી ચાલતા ધર્માદા દવાખાનામાં તે ક્વર આપી દીધું પ્રતિવર્ષ, મારી સ્વ,ધર્મપત્નીની તિથી, ભીમ અગીયારસના રોજ સારવાર,કે દવાની જરૂરિયાત હોય તેવા પ્રત્યેક સાધુ/ સાધ્વીજી અને યાત્રાળુઓની તે દિવસની સારવારનો ખર્ચ તે રકમના વ્યાજમાંથી,કરવામાં આવે છે  જે આજદિન સુધી ચાલુ છે


પાલીતાણા વિષે શું તમે આ જાણો છો ?

* શેત્રુંજય પર્વતએ આણદજી  કલ્યાણજી નામની જૈનપેઢીની અંગત માલિકીનો છે.
* શેત્રુંજયપર્વત પવિત્ર તીર્થસ્થાન માનવામાંઆવતું હોય,ચોમાસાના મહિનાઓમાં જીવ જંતુઓની હિંસા ન થાય તે હેતુથી ચાતુર્માસ પૂરો થતાસુધી તીર્થરાજ પર્વત ઉપર જૈનો જતાનથીઅને તે બંધ કરવામાં આવે છે

* ગુજરાતમાં જયારે ઘોડાગાડી નષ્ટપ્રાય થઇ ચુકી હતી ત્યારે પાલીતાણામાં સૌથી વધુ ઘોડા ગાડીનું   ચલણ હતું તે સમયે પાલીતાણા જેવડા નાનાગામમાં લગભગ 220 ઘોડાગાડી હતી આજે માત્ર 10/ થી12 છે
* પાલીતાણાનો ગુલકંદ વખણાય છે તે ગૃહઉદ્યોગતરીકે ત્યાં વિકસ્યો છે
* એકસમયે પાલીતાણા હાર્મોનિયમના ઉદ્યોગમાટે જાણીતું હતું,ત્યાં શ્રેષ્ઠ હાર્મોનિયમ બનતા હતા
જુનાગઢના હવેલીસંગીતનામાહિર,શ્રી વિઠલભાઈ બાપોદરાપાસે પાલીતાણાની બનાવટનું હાર્મોનિયમ હતું સાંભળવાપ્રમાણે સંગીતકાર કલ્યાણજી -આણદજીનું વર્ષો પહેલા,ગુજરાતીજૈન સમાજદ્વારા સન્માન કરાયું હતું, ત્યારેતેને પાલીતાણા Made હાર્મોનિયમ ભેટ અપાયું હતું
* અગાઉ રાજાશાહીનાસમયમાં પાલીતાણા એકસ્વતંત્ર સ્ટેટહતું સ્ટેટનીબેંક સ્ટેટ બેંક ઓફ પાલીતાણા, તરીકે ઓળખાતી તેમાં કામકરતાકર્મચારીમાં જે જ્ઞાતિએ  દરબારહોય તેને અન્ય કર્મચારી કરતા રૂપીઓ 1/ પગાર વધારે અપાતો
* પાલીતાણા સ્ટેટનું સૌથીજુનું બિલ્ડીંગ ત્યાની માનસિંહજી હોસ્પિટલ,આજે પણ એવીજ અડીખમ ઉભી છે
* રાજસ્થાની,અને કચ્છી ભરતકામનો ગૃહઉદ્યોગ આજેપણ ત્યાં ધમધમે છે ચણીયા-ચોળી,ટ્રેડીશનલ ડ્રેસીસ,કે નવરાત્રીમા પહેરવા લાયક સુંદર ઝાકઝમાળવાળા ભરતકામની સાડી,ચુંદડી,કે ઓઢણી આજે પણ.ત્યાં વહેંચાય છે

    * રજવાડાના સમયમાં દેશી નાટક કંપનીઓનું ચલણ હતું,જે જમાનામાં પુરુષો સ્ત્રીનુંપાત્ર ભજવતા,તે સમયમાં પાલીતાણામાંપણ એક નાટક કંપની હતી  જે " પાલીતાણા નાટક કંપની "તરીકે જાણીતી હતી.
         

બનાવટ ,,,, ભગવાનની પણ..?

સૃષ્ટિનું સર્જન કર્યા બાદ જગત નિયંતાએ જયારે માનવજાતનું સર્જન કર્યું હશે ત્યારે ખુદ ભગવાનને પણ ખબર નહી હોય,કે જે માટીના રમકડામાં પ્રાણનો સંચાર કરી હું જેને પૃથ્વી પર મોકલું છું ,હું  ખુદ જેને બનાંવું છું, તે જતે દિવસે પોતાની બુદ્ધી,અને ચાતુર્યથી ખુદ મને જ બનાવશે
કદાચ આજે  હવે પોતાના બનાવેલ માનવીને છેલ્લી કક્ષાનો સ્વાર્થી ભાળતા તે ભગવાન પોતેપણ ખુદ પસ્તાતો હશે
જેમ જેમ માનવજાત વધુને વધુ બુદ્ધિશાળી બનતી ગઈ તેમ તેમ ભગવાનના ભાવ પણ શેરબઝારના આંક ની જેમ ગગડ્યા તેની પ્રતીતિ રૂપે હું અત્રે કેટલાક સત્ય ઉદાહરણો રજુ કરું છું
પોરબંદરમાં મારા ઘરની બાજુમાં એક વયસ્ક, વિધવા માતા અને તેનો એકનો એક યુવાનપુત્ર રહે
મધ્ય નાગરવાડા વચ્ચે ઘર. પુત્ર પોરબંદરની A.C.C સિમેન્ટ ફેક્ટરીમાં નોકરી કરે
મોટી ઉમરે માતાને પુત્ર પ્રાપ્તિ થઇ હોય, મા નો જીવ પુત્ર માટે ઓછો ઓછો રહે
જેને પોરબંદરની ભૌગોલિક  સ્થિતિનો ખ્યાલ હશે ,તેને અંદાજ હશે કે ગામની મધ્યમાં આવેલ ઘરથી સિમેન્ટ ફેક્ટરી કેટલી દુર થાય ? પુત્ર ને શિફ્ટ ડયુટી તેથી વારે વારે તેની શિફ્ટ બદલાયા કરે
અને ક્નોરા સમયે થાકયો,પાક્યો ઘર ભેગો થાય તેમ છતાં  તેની માતાએ તેને નોકરીપર જવા માટે સ્કુટર ખરીદવા ન દીધું માત્ર એટલેજ કે ન કરે નારાયણ અને જો કોઈ અકસ્માત થાય તો યુવાન પુત્રનું શું થાય ?
તેથી તે બારેમાસ સાઈકલ ઉપર નોકરી કરવા જતો
થોડું પણ ઘેર આવતા મોડું થાય,તો વિધવા મા ,ચિંતા કર્યા કરે,અને વલોપાત કરી જીવ બાળ્યા કરે
વૃદ્ધ મા ને ઈશ્વર ઉપર અપાર શ્રદ્ધા તેથી જયારે પણ થોડું મોડું થાય કે તુર્ત જ ઘરના ગોખલામાં પધરાવેલ ઠાકોરજી પાસે કાલાવાલા કરવા માંડે એટલુજ નહી પણ ફટ કરતી માનતા પણ માની લે,
" કે હે પ્રભુ જો મારો બચુ સાજો નરવો ઘેર આવી જશે તો હું એક શ્રીફળ તમને ધરીશ "
અને આવું તો મહિનામાં દશેકવાર બનતું
વૃદ્ધ માજીની માનતાના શ્રીફલો જો ખુદ ભગવાને ભેગા કર્યા હોત તો " ભગવાન જથ્થાબંધ શ્રીફળ " નો માલદાર વેપારી બની ગયો હોત પરંતુ વૃદ્ધ માજી પણ જમાનાના ખાધેલ  હતા
એક વાર પ્રસંગોપાત  વાતસર વાત નીકળતા માજીએ મારા માતુશ્રી ને કહ્યું કે " આ વખતે તો બે મહિનાના લગભગ 12 શ્રીફળ ચડી ગયા છે, આ રવિવારે તે હું ભગવાન ને ધરી આવીશ "
માતુશ્રીને નવાઈ  લાગી તેને સહઆશ્ચર્ય સાથે વિગત પૂછી વૃદ્ધ માજી એ ખુલાસો કરતા બધી વાત કરી
મારા માતુશ્રીએ પૂછ્યું, કે આટલા બધા શ્રીફળો તમે કેમ મંદિરે લઇ જઈ શકશો,અને પ્રસાદરૂપે તમને મળેલ અર્ધા શ્રીફળો  તમે કેમ અને ક્યારે વાપરશો ?
વૃદ્ધ માજી બોલ્યા " ના,એમ નથી, એક શ્રીફળની કીમત હું ચાર આના ગણી કુલ 3/રૂપિયા મંદિરે જઈને મૂકી આવીશ, હું દરેક વખત આમ જ કરું છું.
યુવાન પુત્ર ને સહીસલામત રોજ ઘેર પહોંચાડવાની કિંમત ચાર આના  થઈ ?પુત્રના ઇન્સ્યોરન્સનું પ્રિમિયમ ભગવાન મેળવીને શું  ન્યાલ થઇ ગયો ?
બીજો એક કિસ્સો પણ તેવો જ છે
નિવૃત્તિ પછી પ્રવૃત્તિ કરવા હું સેવાભાવે પાલીતાણાની એક સમૃદ્ધ જૈન સંસ્થામાં વહીવટદાર તરીકે રહ્યો
જ્યાં દેરાસર ઉપરાંત, ભોજનશાળા,અપસરા,અને  વિશાલ ધર્મશાળા પણ હતા
આપણે  મંદિરમાં હિંડોળા કરાવીએ છીએ તેવી શોભા જૈન લોકો પણ ચાર્તુમાસ દરમ્યાન દેરાસરમાં કરાવતા હોય છે, જેને તેઓ " આંગી " કહે છે
 સવારની સેવા પૂજા તથા આરતી સમયે તે દિવસ સાંજની આંગી કોનાતરફથી થશે,તે જાહેર કરવામાં આવે છે,અને આ આંગી કરવામાટે બોલી બોલાય છે સૌથી ઉંચી બોલી બોલનાર નસીબવંતાને ભગવાનને આંગી ચડાવવાનો લાભ મળે છે
પહેલે દિવસે સવારમાં બોલી બોલવાના સમયે હું દેરાસરમાં હાજર હતો આપણેત્યાં,નવરાત્રીમાં ઘણીવાર માતાજીની આરતી માટે બોલી બોલાતી હોય છે તેમ જ આ પણ હતું, ફેર માત્ર એટલોજ કે આપણેત્યાં બોલાતી બોલીઓ રોકડ રૂપિયામાં હોય છે જયારે અહીં " ઘી ની બોલી " બોલાવી શરુ થઇ
એક શ્રાવકે "પાંચ મણ  ઘી, તો બીજા એ સાત મણ  ઘી અને છેલે દશ મણ,ઘી ઉપર બોલી અટકી.
મેં મારા મદદનીશને પૂછ્યું કે આટલું બધું ઘી આ લોકો લાવશે ક્યાંથી ? અને આપણા ભોજનશાળાના સ્ટોર રૂમમાં આટલું ઘી રાખવાની જગ્યા પણ ક્યાં છે, આવી બોલી તો રોજ,ચારે માસ સુધી બોલશે ?
મદદનીશે, મને આપેલ જવાબ આજ સુધી મારા મગજમાં ઘુમરાય છે તેને કહ્યું " સાહેબ, આ લોકો તો વાણીયા છે  આનું નામ "કોથળામાં પાંચ શેરી કહેવાય "
ઘીનો ભાવ અગાઉથી નક્કી થયેલો હોય છે,એક મણ ઘી એટલે રૂપિયા દોઢ થી અઢી ફક્ત તેથી આંગી ધરાવનાર ગૃહસ્થ, દશમણ ઘી ના રૂપિયા,15 કે 25 ફક્ત ઓફીસમાં જમા કરાવી પહોંચ મેળવી લેશે
કોઈ વાર તક મળે તો "ઘી ની બોલી" જોવા લાયક ખરી
તીર્થંકરની મૂર્તિઓ નથી સાંભળતી, કે નથી જોતી,તેમ છતાં અજાણ્યા માણસને એવું જ લાગે કે ઓહોં હો હો
આટલું ઘી ?
 આવો બીજો એક વધુ અનુભવ પણ ત્યાજ પાલીતાણામાં થયો
ચાતુર્માસના દિવસો હતો. હું સંસ્થાની ઓફીસમાંથી પાનખાવા બહારનીકળ્યો,
દરેક દેરાસર અને ધર્મશાળા નજીકની બન્ને બાજુની ફૂટપાથ ઉપર પથારા પાથરીને બદામ (Almond )
(ફોતરા વાળી)ના ઢગલા કરી વહેંચવા બેઠેલા
ઘડીભર મને આશ્ચર્ય થયું કે ઓહો, અહીં બદામ આટલા  વિપુલપ્રમાણ માં  વ્હેંચવા બેસે છે ?
મને તે ખ્યાલ હતો કે બદામ માટે  મિઝોરમ જ પ્રખ્યાત છે
હું એક પથારાપાસે ગયો અને પૂછ્યું " ભાઈ બદામ શું ભાવે આપી ? "
જવાબ મળ્યો, " સાહેબ 100/ રૂપિયે કિલો વ્હેચું છું,પણ હું તમને ઓળખું છું એટલે તમારી પાસેથી 90/ રૂપિયા લઈશ"
મને મારી શ્રવણેન્દ્રીયપર ભરોસો ન પડતા મેં ફરી પૂછ્યું,અને ફરી તેણે તેજ ભાવ કહ્યો
મારી જેમ અન્ય ગ્રાહકો પણ ખરીદતા/ પૂછતાં હતા અને નવાઈતો એ લાગી કે કોઈ ગ્રાહકે  ભાવ પૂછતા, કે તોળાવતા એકપણ બદામનું મીંજ ફોલીને મોઢામાં ન મુક્યું, આપણે તો શાકની લારીએ શાક તોળાવતા તોળાવતા બે ત્રણ ગાજર બટકાવી જઈએ
લોકોની અમીરાત ઉપર હું ફિદા થયો, મને થયું લાવ હું પણ પાંચ દશ કિલો બદામ જુનાગઢ લઇ જાઉં, મિત્રો, તથા સગા સંબંધીઓ ને આપીશ તો ખુશ થશે.આતો લંકાના સોનાના ભાવમાં છે
મેં વિચાર્યું કે આ ફેરિયો તો રોજે અહીં બેસે છે,ચાલો કાલે ખરીદી લેશું
ઓફીસમાં જઈ ને પહેલું કામ મેં મારા મદદનીશને બોલાવી ને પૂછવાનું કર્યું મેં પૂછ્યું "આટલી સસ્તી બદામ અને આટલો વિપુલ માલ કેમ?" તેવું પૂછતાં તેણે મને વળતો પ્રશ્ન પૂછ્યો " સાહેબ, તમે કેટલી લીધી ?"
તેમ પૂછતાં જ તે ખડખડાટ હસ્યો
મેં પ્રમાણિક પણે  મને આવેલો વિચાર કહ્યો અને આવતી કાલે ખરીદીશ તેમ કહ્યું
મદદનીશ તુર્તજ બોલ્યો " જો જો સાહેબ, ખરીદવાની ભૂલ ન કરતા આ બદામ ખોટી હોય છે અંદરથી મીંજ અવશ્ય નીકળે પણ તે કડવું હોય છે "
ફરી મેં પૂછ્યું, " તો કડવી બદામ છે તેમ જાણ્યI,છતાં લોકો કેમ આટલી ખરીદે છે ?"
ફરી જવાબ મળ્યો ખરીદનાર લોકો માત્ર જૈન જ હોય છે અને અહીં મૂર્તિઓની પૂજામાં બદામ ધરાય છે અને તેનાથી પૂજા થતી હોય, તેઓ આ બદામ ખરીદીને દેરાસરમાં ભગવાનને ધરે છે,અને તેનાથી પૂજા કરે છે "
 મારા કુતુહલનો અંત ન આવ્યો, મેં પૂછ્યું કે " હા મંદિરની પરસાળમાં, બે  બેરલ ભરીને બદામ પડી છે, તો આપણે તે કડવી બદામનું શું કરશું ?
જવાબ ઘણો જ સહજ ભાવે આપ્યો " સાહેબ,આ પથારાવાળાઓ  તે બદામ આપણી પાસેથી જ વહેંચાતી લઈ જાય છે,એટલુજ નહી પણ ગામના દરેક દેરાસરોમાં તેઓ ફરીવળે છે અને આમ, પોતાની વહેંચેલી બદામ દેરાસરમાંથી ખરીદીને પુન;ભક્તોને વહેંચે છે એ ભક્તો ફરી અહીં પૂજામાં લઇઆવે છે, આમ "બદામ રી -સાયકલિંગ "સતત ચાલુજ રહે છે
છપ્પન જાતના ભોજન,અને બત્રીસ જાતના,પકવાન અને ,અથાણા-સંભારથી સમૃદ્ધ ભોજનથાળ આરોગતા ધનિક શ્રેષ્ઠીઓનીદાંનત પણ " પથારાની બદામ " જેવી હોય છે તે મને પહેલીવાર સમજાયું
અને આપણે પણ કેટલા ભોળા છીએ કે કહીએ છીએ પણ ખરા કે " ભગવાન તો ભાવનાનો ભૂખ્યો છે "
આવું વિધાન કરીને ભગવાનને તો ઠીક પણ આપણે  આપણી જાત ને છેતરીએ છીએ
" જેણે બનાવ્યો,  એનેજ  હું બનાવ્યા કરુંછું ,
   ચાલ્યાજ કરું છું,ચાલ્યા જ કરું છું "
ગઝલની એ પંક્તિ મને યાદ આવી ગઈ,