બનાવટ ,,,, ભગવાનની પણ..?

સૃષ્ટિનું સર્જન કર્યા બાદ જગત નિયંતાએ જયારે માનવજાતનું સર્જન કર્યું હશે ત્યારે ખુદ ભગવાનને પણ ખબર નહી હોય,કે જે માટીના રમકડામાં પ્રાણનો સંચાર કરી હું જેને પૃથ્વી પર મોકલું છું ,હું  ખુદ જેને બનાંવું છું, તે જતે દિવસે પોતાની બુદ્ધી,અને ચાતુર્યથી ખુદ મને જ બનાવશે
કદાચ આજે  હવે પોતાના બનાવેલ માનવીને છેલ્લી કક્ષાનો સ્વાર્થી ભાળતા તે ભગવાન પોતેપણ ખુદ પસ્તાતો હશે
જેમ જેમ માનવજાત વધુને વધુ બુદ્ધિશાળી બનતી ગઈ તેમ તેમ ભગવાનના ભાવ પણ શેરબઝારના આંક ની જેમ ગગડ્યા તેની પ્રતીતિ રૂપે હું અત્રે કેટલાક સત્ય ઉદાહરણો રજુ કરું છું
પોરબંદરમાં મારા ઘરની બાજુમાં એક વયસ્ક, વિધવા માતા અને તેનો એકનો એક યુવાનપુત્ર રહે
મધ્ય નાગરવાડા વચ્ચે ઘર. પુત્ર પોરબંદરની A.C.C સિમેન્ટ ફેક્ટરીમાં નોકરી કરે
મોટી ઉમરે માતાને પુત્ર પ્રાપ્તિ થઇ હોય, મા નો જીવ પુત્ર માટે ઓછો ઓછો રહે
જેને પોરબંદરની ભૌગોલિક  સ્થિતિનો ખ્યાલ હશે ,તેને અંદાજ હશે કે ગામની મધ્યમાં આવેલ ઘરથી સિમેન્ટ ફેક્ટરી કેટલી દુર થાય ? પુત્ર ને શિફ્ટ ડયુટી તેથી વારે વારે તેની શિફ્ટ બદલાયા કરે
અને ક્નોરા સમયે થાકયો,પાક્યો ઘર ભેગો થાય તેમ છતાં  તેની માતાએ તેને નોકરીપર જવા માટે સ્કુટર ખરીદવા ન દીધું માત્ર એટલેજ કે ન કરે નારાયણ અને જો કોઈ અકસ્માત થાય તો યુવાન પુત્રનું શું થાય ?
તેથી તે બારેમાસ સાઈકલ ઉપર નોકરી કરવા જતો
થોડું પણ ઘેર આવતા મોડું થાય,તો વિધવા મા ,ચિંતા કર્યા કરે,અને વલોપાત કરી જીવ બાળ્યા કરે
વૃદ્ધ મા ને ઈશ્વર ઉપર અપાર શ્રદ્ધા તેથી જયારે પણ થોડું મોડું થાય કે તુર્ત જ ઘરના ગોખલામાં પધરાવેલ ઠાકોરજી પાસે કાલાવાલા કરવા માંડે એટલુજ નહી પણ ફટ કરતી માનતા પણ માની લે,
" કે હે પ્રભુ જો મારો બચુ સાજો નરવો ઘેર આવી જશે તો હું એક શ્રીફળ તમને ધરીશ "
અને આવું તો મહિનામાં દશેકવાર બનતું
વૃદ્ધ માજીની માનતાના શ્રીફલો જો ખુદ ભગવાને ભેગા કર્યા હોત તો " ભગવાન જથ્થાબંધ શ્રીફળ " નો માલદાર વેપારી બની ગયો હોત પરંતુ વૃદ્ધ માજી પણ જમાનાના ખાધેલ  હતા
એક વાર પ્રસંગોપાત  વાતસર વાત નીકળતા માજીએ મારા માતુશ્રી ને કહ્યું કે " આ વખતે તો બે મહિનાના લગભગ 12 શ્રીફળ ચડી ગયા છે, આ રવિવારે તે હું ભગવાન ને ધરી આવીશ "
માતુશ્રીને નવાઈ  લાગી તેને સહઆશ્ચર્ય સાથે વિગત પૂછી વૃદ્ધ માજી એ ખુલાસો કરતા બધી વાત કરી
મારા માતુશ્રીએ પૂછ્યું, કે આટલા બધા શ્રીફળો તમે કેમ મંદિરે લઇ જઈ શકશો,અને પ્રસાદરૂપે તમને મળેલ અર્ધા શ્રીફળો  તમે કેમ અને ક્યારે વાપરશો ?
વૃદ્ધ માજી બોલ્યા " ના,એમ નથી, એક શ્રીફળની કીમત હું ચાર આના ગણી કુલ 3/રૂપિયા મંદિરે જઈને મૂકી આવીશ, હું દરેક વખત આમ જ કરું છું.
યુવાન પુત્ર ને સહીસલામત રોજ ઘેર પહોંચાડવાની કિંમત ચાર આના  થઈ ?પુત્રના ઇન્સ્યોરન્સનું પ્રિમિયમ ભગવાન મેળવીને શું  ન્યાલ થઇ ગયો ?
બીજો એક કિસ્સો પણ તેવો જ છે
નિવૃત્તિ પછી પ્રવૃત્તિ કરવા હું સેવાભાવે પાલીતાણાની એક સમૃદ્ધ જૈન સંસ્થામાં વહીવટદાર તરીકે રહ્યો
જ્યાં દેરાસર ઉપરાંત, ભોજનશાળા,અપસરા,અને  વિશાલ ધર્મશાળા પણ હતા
આપણે  મંદિરમાં હિંડોળા કરાવીએ છીએ તેવી શોભા જૈન લોકો પણ ચાર્તુમાસ દરમ્યાન દેરાસરમાં કરાવતા હોય છે, જેને તેઓ " આંગી " કહે છે
 સવારની સેવા પૂજા તથા આરતી સમયે તે દિવસ સાંજની આંગી કોનાતરફથી થશે,તે જાહેર કરવામાં આવે છે,અને આ આંગી કરવામાટે બોલી બોલાય છે સૌથી ઉંચી બોલી બોલનાર નસીબવંતાને ભગવાનને આંગી ચડાવવાનો લાભ મળે છે
પહેલે દિવસે સવારમાં બોલી બોલવાના સમયે હું દેરાસરમાં હાજર હતો આપણેત્યાં,નવરાત્રીમાં ઘણીવાર માતાજીની આરતી માટે બોલી બોલાતી હોય છે તેમ જ આ પણ હતું, ફેર માત્ર એટલોજ કે આપણેત્યાં બોલાતી બોલીઓ રોકડ રૂપિયામાં હોય છે જયારે અહીં " ઘી ની બોલી " બોલાવી શરુ થઇ
એક શ્રાવકે "પાંચ મણ  ઘી, તો બીજા એ સાત મણ  ઘી અને છેલે દશ મણ,ઘી ઉપર બોલી અટકી.
મેં મારા મદદનીશને પૂછ્યું કે આટલું બધું ઘી આ લોકો લાવશે ક્યાંથી ? અને આપણા ભોજનશાળાના સ્ટોર રૂમમાં આટલું ઘી રાખવાની જગ્યા પણ ક્યાં છે, આવી બોલી તો રોજ,ચારે માસ સુધી બોલશે ?
મદદનીશે, મને આપેલ જવાબ આજ સુધી મારા મગજમાં ઘુમરાય છે તેને કહ્યું " સાહેબ, આ લોકો તો વાણીયા છે  આનું નામ "કોથળામાં પાંચ શેરી કહેવાય "
ઘીનો ભાવ અગાઉથી નક્કી થયેલો હોય છે,એક મણ ઘી એટલે રૂપિયા દોઢ થી અઢી ફક્ત તેથી આંગી ધરાવનાર ગૃહસ્થ, દશમણ ઘી ના રૂપિયા,15 કે 25 ફક્ત ઓફીસમાં જમા કરાવી પહોંચ મેળવી લેશે
કોઈ વાર તક મળે તો "ઘી ની બોલી" જોવા લાયક ખરી
તીર્થંકરની મૂર્તિઓ નથી સાંભળતી, કે નથી જોતી,તેમ છતાં અજાણ્યા માણસને એવું જ લાગે કે ઓહોં હો હો
આટલું ઘી ?
 આવો બીજો એક વધુ અનુભવ પણ ત્યાજ પાલીતાણામાં થયો
ચાતુર્માસના દિવસો હતો. હું સંસ્થાની ઓફીસમાંથી પાનખાવા બહારનીકળ્યો,
દરેક દેરાસર અને ધર્મશાળા નજીકની બન્ને બાજુની ફૂટપાથ ઉપર પથારા પાથરીને બદામ (Almond )
(ફોતરા વાળી)ના ઢગલા કરી વહેંચવા બેઠેલા
ઘડીભર મને આશ્ચર્ય થયું કે ઓહો, અહીં બદામ આટલા  વિપુલપ્રમાણ માં  વ્હેંચવા બેસે છે ?
મને તે ખ્યાલ હતો કે બદામ માટે  મિઝોરમ જ પ્રખ્યાત છે
હું એક પથારાપાસે ગયો અને પૂછ્યું " ભાઈ બદામ શું ભાવે આપી ? "
જવાબ મળ્યો, " સાહેબ 100/ રૂપિયે કિલો વ્હેચું છું,પણ હું તમને ઓળખું છું એટલે તમારી પાસેથી 90/ રૂપિયા લઈશ"
મને મારી શ્રવણેન્દ્રીયપર ભરોસો ન પડતા મેં ફરી પૂછ્યું,અને ફરી તેણે તેજ ભાવ કહ્યો
મારી જેમ અન્ય ગ્રાહકો પણ ખરીદતા/ પૂછતાં હતા અને નવાઈતો એ લાગી કે કોઈ ગ્રાહકે  ભાવ પૂછતા, કે તોળાવતા એકપણ બદામનું મીંજ ફોલીને મોઢામાં ન મુક્યું, આપણે તો શાકની લારીએ શાક તોળાવતા તોળાવતા બે ત્રણ ગાજર બટકાવી જઈએ
લોકોની અમીરાત ઉપર હું ફિદા થયો, મને થયું લાવ હું પણ પાંચ દશ કિલો બદામ જુનાગઢ લઇ જાઉં, મિત્રો, તથા સગા સંબંધીઓ ને આપીશ તો ખુશ થશે.આતો લંકાના સોનાના ભાવમાં છે
મેં વિચાર્યું કે આ ફેરિયો તો રોજે અહીં બેસે છે,ચાલો કાલે ખરીદી લેશું
ઓફીસમાં જઈ ને પહેલું કામ મેં મારા મદદનીશને બોલાવી ને પૂછવાનું કર્યું મેં પૂછ્યું "આટલી સસ્તી બદામ અને આટલો વિપુલ માલ કેમ?" તેવું પૂછતાં તેણે મને વળતો પ્રશ્ન પૂછ્યો " સાહેબ, તમે કેટલી લીધી ?"
તેમ પૂછતાં જ તે ખડખડાટ હસ્યો
મેં પ્રમાણિક પણે  મને આવેલો વિચાર કહ્યો અને આવતી કાલે ખરીદીશ તેમ કહ્યું
મદદનીશ તુર્તજ બોલ્યો " જો જો સાહેબ, ખરીદવાની ભૂલ ન કરતા આ બદામ ખોટી હોય છે અંદરથી મીંજ અવશ્ય નીકળે પણ તે કડવું હોય છે "
ફરી મેં પૂછ્યું, " તો કડવી બદામ છે તેમ જાણ્યI,છતાં લોકો કેમ આટલી ખરીદે છે ?"
ફરી જવાબ મળ્યો ખરીદનાર લોકો માત્ર જૈન જ હોય છે અને અહીં મૂર્તિઓની પૂજામાં બદામ ધરાય છે અને તેનાથી પૂજા થતી હોય, તેઓ આ બદામ ખરીદીને દેરાસરમાં ભગવાનને ધરે છે,અને તેનાથી પૂજા કરે છે "
 મારા કુતુહલનો અંત ન આવ્યો, મેં પૂછ્યું કે " હા મંદિરની પરસાળમાં, બે  બેરલ ભરીને બદામ પડી છે, તો આપણે તે કડવી બદામનું શું કરશું ?
જવાબ ઘણો જ સહજ ભાવે આપ્યો " સાહેબ,આ પથારાવાળાઓ  તે બદામ આપણી પાસેથી જ વહેંચાતી લઈ જાય છે,એટલુજ નહી પણ ગામના દરેક દેરાસરોમાં તેઓ ફરીવળે છે અને આમ, પોતાની વહેંચેલી બદામ દેરાસરમાંથી ખરીદીને પુન;ભક્તોને વહેંચે છે એ ભક્તો ફરી અહીં પૂજામાં લઇઆવે છે, આમ "બદામ રી -સાયકલિંગ "સતત ચાલુજ રહે છે
છપ્પન જાતના ભોજન,અને બત્રીસ જાતના,પકવાન અને ,અથાણા-સંભારથી સમૃદ્ધ ભોજનથાળ આરોગતા ધનિક શ્રેષ્ઠીઓનીદાંનત પણ " પથારાની બદામ " જેવી હોય છે તે મને પહેલીવાર સમજાયું
અને આપણે પણ કેટલા ભોળા છીએ કે કહીએ છીએ પણ ખરા કે " ભગવાન તો ભાવનાનો ભૂખ્યો છે "
આવું વિધાન કરીને ભગવાનને તો ઠીક પણ આપણે  આપણી જાત ને છેતરીએ છીએ
" જેણે બનાવ્યો,  એનેજ  હું બનાવ્યા કરુંછું ,
   ચાલ્યાજ કરું છું,ચાલ્યા જ કરું છું "
ગઝલની એ પંક્તિ મને યાદ આવી ગઈ,