" પ્રાયશ્ચિત "

લગભગ 45 વર્ષ પહેલાની આ વાત છે.
સૌરાષ્ટ્રના એક શહેરની બેંકમાં હું કામ કરતો હતો, ઉપરાંત સ્થાનિક કર્મચારીમંડલ (Union)નો પ્રતિનિધિ  પણ હતો.પ્રતિવર્ષ થતીચૂંટણીમાં હું સર્વાનુમતે પસંદથતો હોવાનાકારણે સ્ટાફ,તથા અધિકારીઓમાં મારું સ્થાન હતું.તે દરમ્યાનમાં અન્યશહેરથી વિપ્રયુવાન મહેશ,(નામ બદલ્યું છે)નીબદલી અમારી બ્રાન્ચમાંથઇ.બીજેવર્ષે યુનિયનનીચૂંટણીમાં,મારીસામે ઉમેદવારીનોધાવી તેણે જંપલાવ્યું,પણ,સ્ટાફે અમારીબન્નેની વિચારસરણીને આધારે ફરી મનેચૂંટીકાઢ્યો
મહેશનું દ્રઢ માનવું હતું કે"યુનિયન એટલે વહીવટીતંત્ર સામે હમેશા બાથભીડી,અને અસહકાર કરવો,"જયારે મારુંમાનવું એવું હતું કે "સંપૂર્ણ વફાદારીથી ફરજબજાવી,સહકારઆપી,અને જો કર્મચારીને અન્યાય થાય તો તંત્રસાથે વાટાઘાટ કરવી "
બસ,ત્યારથી વૈચારિક વૈમનસ્યની શરૂવાતથઇ તે એટલીહદસુધી કે મહેશને મારું મોઢું ન ગમતું,અને અનેકવાર "ચમચા લીડર" તરીકેપણ મને ઉલ્લેખતો.
દિનપ્રતિદિન વૈમનસ્ય વધતુંગયું,પણ સ્ટાફનોસહકાર અને પીઠબળહોવાથી હું નિર્ભીત હતો. વર્ષો તે બ્રાંચમાં વીતીગયા,ત્યારબાદ બઢતી,સાથે બદલીથતા હું અન્ય શહેરમાં બદલાયો.અને પછીથીતો નવું શહેર, નવું વાતાવરણ,અને,નવાસ્ટાફને કારણે ભૂતકાળ લગભગ વિસરાઈ ગયો.અને આમને આમ નોકરીમાંથી નિવૃત પણ થઇ ગયો.
પંદરેક દિવસપહેલા ફેસબુકદ્વારા મારા એકમિત્ર તરફથી સમાચારમળ્યા કે મહેશ કેન્સરનીબીમારીમાં મુંબઈની તાતા મેમોરીયલ હોસ્પીટલમાં જીવન મરણ વચ્ચે ઝોલા ખાય છે.
 મેં મુંબઈની વાટપકડી અને પહોંચ્યો તાતા હોસ્પીટલે.

મહેશનોવોર્ડ શોધી હું અંદરદાખલ થયો
દર્દનેકારણે કૃશ થયેલાશરીરમાં,લોહીની બોટલ ચડતી હતી. તેણે મારી સામું જોયું,પણ કદાચવર્ષો પછી જોયાને કારણે,તેને ઓળખવામાં મુશ્કેલી પડી હશે,અમારે જુદાપડ્યે પુરા 37 વર્ષ થયા હશે. સ્વાભાવિક છે કે શરીર,અને દેખાવમાં ઉમરની અસર પડી હોય પરંતુ,મેં "જલ્દી પુન:સ્વાસ્થ્ય પ્રાપ્ત કરો" નું શુભેચ્છાકાર્ડ તેને આપ્યું,તેમાંથી નામ અને સહીવાંચીને તે ઓળખી ગયો.
બાજુની ખુરસીપર હું બેઠો
"અરે,વ્યોમેશ તું ? તે શું કામ ધક્કોખાધો?"ધીમા મૃદુ અવાજે તેણે મનેપૂછ્યું,
"અરે, યાર કેવીવાત કરે છે ?આ તો મારીફરજ છે " મેં ઉત્તરવાળ્યો
બસ,એટલામાંતો મહેશની આંખમાંથી સતત અશ્રુધાર વછૂટી,પ્રાયશ્ચિત,અને,પસ્તાવાને ટપકતા હું જોઈ રહ્યો.
તે બોલે ત્યારે અચૂક ઉધરસ આવે અને દરેક ઉધરસે કફમાં લોહી નીકળતું હતું,
"વ્યોમેશ,હું માફીમાગું છું,મારા કારણે,તારે ઘણું સહન કરવું પડ્યું છે. મેં દરેક વખતે તને જાળમાં લેવા કોશિશ કરીહતી,પણ હું કામયાબ ન નીવડ્યો તું સાચો હતો "

આશ્વાસન આપતા મેં કહ્યું,"મહેશ ભૂતકાળ યાદકરીને વર્તમાન ન બગાડ,કદાચ તે સમયે તું પણ સાચો હોઈશ,પણ સ્ટાફનાપીઠબળને કારણે મને ગુમાન આવીગયું હોય,હું તને સમજી નહી શક્યો હોઉં " મેં નમ્રતા દર્શાવી
પોતે કરેલ ખટપટ,અને અસભ્ય વર્તનનો તેને અહેસાસ થયો. ફરી ઉધરસઆવતા તે વાતે અટક્યો.
જરા સારુંલાગતા ફરી એને એ યાદકરી રડવાલાગ્યો અને બોલ્યો "હવે હું હળવો થયો,મારું મોત તે સુધાર્યું, નહી તો હું એક ગુન્હા સાથે મરત"
મને મળીને પોતાનો કોઠો હળવો કરવાજ માત્ર શ્વાસ કેમ લેતો હોય તેમ
અચાનક જ ઉધરસનો જબરો હુમલોઆવતા તે સાથે લોહીની ઉલટીથઇ,અને મહેશ મ્રત્યુપામ્યો.
ડોકટરે તપાસતા જણાવ્યું કે " મોટેભાગે આતરડાના કેન્સરમાં બનતું હોય છે તેમ પેટનીઅંદર કેન્સરની ગાંઠ ફૂટીજતા લોહીનીઉલટી થઇ છે "
હું રોકાઈગયો,સાંજે તેની સ્મશાનયાત્રામાં તેને કાંધ દીધી અને અંતિમ ક્રિયાપતાવી હું પાછો ફર્યો

******