લુણનું ઋણ .ભાગ-1

બબ્બે હૃદયરોગના હુમલા આવ્યા પછી ડોક્ટરની સલાહ મુજબ તનસુખ શેઠે પોતાની દિનચર્યા તદ્દન બદલી નાખી, સવાર સાંજ ફેક્ટરીનો વહીવટ મૂકી દઈ શાંત અને એકાંતમય પ્રભુજીવન ગાળતા તનસુખ શેઠ

પોતાના બેડરૂમમાં બેઠા બેઠા "ગીતા રહસ્ય" વાંચતા હતા
દરમ્યાન પુત્ર રોહન રૂમમાં પ્રવેશી પપ્પા પાસે બેસતાં બોલ્યો," પપ્પા, આવતીકાલથી હરિચરણને નોકરીમાંથી છૂટો કર્યો છે, તેથી હવે એ ફેકટરીએ કે ઘેર પણ આવશે નહીં "
તનસુખશેઠનો એકમાત્ર વારસદાર પુત્ર રોહન તાજોજ લંડનથી MBA નું ભણી પોતાની સાથે ભણતી યુરોપિયન યુવતી મારીયા સાથે પિતાની ઈચ્છા વિરુદ્ધ લગ્ન કરી દેશમાં આવ્યો હતો અને ફેક્ટરીનો પુરેપુરો વહીવટ સાંભળી લીધો હતો.
" શું કહ્યું ? હરિચરણને નોકરીમાંથી છૂટો કર્યો ? શા માટે ?" એક જબ્બર  આઘાત સાથે આંચકો અનુભવતા તનસુખ શેઠના હાથમાંથી પુસ્તક પડી ગયું,
" હા પપ્પા,ચાલીશ-ચાલીશવર્ષ સુધી આપણે ત્યાં કામ કર્યું, જમાનો બદલાયો છે, રોજ નવી નવી ટેક્નોલોજી આવતી જાય છે, એટલે હવે "પાટી-પેન" યુગમાં ભણેલા માણસોનું કામ નથી હવેતો કોમ્પ્યુટર અને લેપટોપ ના જમાનામાં આવા જુનવાણી માણસો ન ચાલે એ ઉપરાંત પણ મારિયાનો ભાઈ ડેવિડ ઘણા સમયથી યુરોપમાં બેકાર બેઠો છે MBA ભણેલો છે,વળી યુવાન અને તરવરીયો હોવાથી મેં એને અહીં સેટ કરવા વિચાર્યું છે, એના વિઝા અને PR ની કાર્યવાહી ચાલેજ છે
"ઓહો,, સાળા સાહેબને સાચવવા નિર્દોષ અને વફાદાર હરિચરણનો ભોગ લીધો એમ ને ?" ગળગળા અવાજે તનસુખ શેઠ બોલ્યા
"એવું નથી પપ્પા,પણ મેં જોયું છે કે અહીં ભારતમાં જેમ નોકરીના વર્ષો, અને પગાર વધે તેમ કર્મચારીની કાર્યક્ષમતા ઘટે છે "આમ પણ ક્યાં અર્ધી સદીની ઉપર પહોંચેલો હરિચરણ અને ક્યાં એથી અડધી ઉંમરનો ડેવિડ, કાર્યક્ષમતામાં તો ફેર પડેજ ને ?" પોતાનો બચાવ કરતા રોહન બોલ્યો
" પાટીપેન યુગ"માં ભણેલા હવે અત્યારે ન ચાલે તો હું ક્યાં કોમ્પ્યુટરયુગમાં જન્મ્યો છું, કે ભણ્યો છું ? તું જે ઉદ્યોગનો બની બેઠેલો માલિક છો એ ઉદ્યોગની શરૂઆત 20 ફૂટના એરિયામાં નાના મકાનની અંદર માત્ર લસણની ચટણી બનાવવાના ગૃહ ઉદ્યોગથી  કરીને આવી વિશાલ ફેક્ટરીસુધી પહોંચાડનાર તારા બાપદાદા ક્યાં કોમ્પ્યુટર યુગમાં ભણ્યા હતા ?વ્યથિત તનસુખરાયે આગળ ચલાવ્યું
"મેં વહીવટ છોડી દીધાનું પહેલું માઠું  પરિણામ આવ્યું, અને હવે આગળ શું દુર્દશા થાય છે એજ જોવાનું રહ્યું,
રોહન તે ઘણું ખોટું કર્યું છે, એક ગરીબ નિરાધાર બ્રાહ્મણના નિસાસા તારું ધનોતપનોત કાઢી નાખશે"
રોહનનો પારો છટક્યો, ગુસ્સાથી બોલ્યો "પપ્પા મને ભલે કદાચ તમારી જેટલો અનુભવ નહીં હોય,પણ હવે એ તમારો અનુભવ પણ આ યુગમાં બુઢ્ઢો  થઇ ગયો છે હું વિદેશ જઈને ધંધાનો વિકાસ અને પ્રગતિ વિષે ભણી આવ્યો છું  ધંધો કેમ ચલાવવો અને વિકસાવવો એ તમારા કરતા હું  વધુ જાણું છું.ધધામાં લાગણીવેડા ન હોય પપ્પા,
રોહનના તીખાં વચન સાંભળતા તનસુખ શેઠની આંખમાં પાણી આવી ગયા અને ગુસ્સાથી બોલ્યા
" રોહન, તારી પ્રગતિ પાછળ જેટલો મારો પૈસો જવાબદાર છે, એટલોજ હરિચરણનો સહકાર જવાબદાર છે તે તું શું જાણે ? જો આ જોઈ લે એમ કહેતાંજ તનસુખ શેઠે પોતાનું શર્ટ ઊંચુ કરી પીઠ ઉપર રહેલા ધાધર અને

ખરજવાના ડાઘ બતાડતાં કહ્યું," તું લંડન ની યુનિવર્સીટીના જે વર્ગમાં ભણ્યો છે,તે આખી યુનિવર્સીટી આ પીઠ ઉપર મેં વર્ષો સુધી ઊંચકી છે વિશ, વિશવર્ષ સુધી લસણની ગુણ ઉપાડી ઉપાડી, તેની ગરમી અને શણ ના કોથળાની ગરમીથી થયેલ આ ખરજવાના ધાબા છે,તું તો તૈયાર માલે  આજે વાતાનુકૂલ ચેંબરમાં બેસી ગયો છે ધધો કેમ થાય અને વિકસાવાય એની તને શું ખબર પડે ? અભિમાન રૂપી રાવણે તારામાં પરકાયા પ્રવેશ કર્યો છે અને એટલેજ તું આમ બોલે છે,પણ તું મારા શબ્દો યાદ રાખજે કે એક દિવસ એજ હરિચરણ પાસે રોટલીના ટુકડામાટે તું બે હાથ જોડીને કરગરતો ઉભવાનો છે આ મારુ બ્રહ્મ વાક્ય છે. ખરેખર વિનાશકાળે વિપરીત બુદ્ધિ એ આનું નામ
તનસુખશેઠના આકરા તેવર અને શબ્દોથી ધૂંધવાએલ રોહન ખડની બહાર નીકળતા બબડ્યો,
 " ઉહહ ,,, શું હું આ બ્રાહ્મણ હરિચરણ પાસે રોટલીના ટુકડા માટે લાચારી કરીશ ? ક્યાં હું અને ક્યાં હરિચરણ ? પપ્પાની બુદ્ધિ બગડી ગઈ છે સાઠે  બુદ્ધિ નાઠે  તે આનું નામ.
રોહનના ઉદ્ધતવર્તનથી દુઃખી થયેલ તનસુખશેઠ તકિયા ઉપર માથું દઈ રડવા લાગ્યા આખી રાત મૂંઝારો અનુભવતા તનસુખ શેઠ પડખા ઘસતા રહ્યા અને પોતે શરૂ કરેલી ઉદ્યોગ યાત્રા,અને વેઠેલી કષ્ટી નજરે  તરવા લાગી
બીજે દિવસે સવારે હરિચરણ આવ્યો,તનસુખ શેઠને બિછાને એમના પગપાસે બેસી ચરણસ્પર્શ કરતા બોલ્યો " શેઠ, હું આપનો આજીવન ઋણી છું, મને ગરીબને આપે ચાલીશ ચાલીશ વર્ષસુધી આશરો તો આપ્યો પણ B.com સુધી ભણાવી આખી ઓફિસ,અને ઘરની જવાબદારી ભર્યો વહીવટ સોંપી મારા ઉપર વિશ્વાસ મુકયો અને લગ્ન પણ કરાવી જીવનમાં મને ઠરીઠામ કર્યો  તે બદલ આપનો આભારી છું, આવતી કાલે હું મારા પરિવાર સહિત વતનની વાટ પકડી દ્વારકા જાઉં છું,તેથી આપના  આશીર્વાદ લેવા આવ્યો છું  આપ આશીર્વાદ આપો "
ચોધાર આંસુએ રડતા તનસુખ શેઠ હરિચરણને બન્ને હાથે છાતી સરસો ચાંપી ધ્રુસકે ધ્રુસકે રડતા બોલ્યા
"હરિ, ભગવાને સાચીજ રીતે તને હરિ સ્વરૂપે મારે ત્યાં મોકલ્યો હતો,ઋણી તો તારો હું છું, જો ભગવાને મને તારી ભેટ ન આપી હોત  તો આજે કદાચ હું આ સ્થિતિએ ન પહોંચ્યો  હોત તે તન,અને મનથી મારી,મારા પરિવારની,અને મારા ધંધાની મદદ કરી છે એ હું જીવન પર્યન્ત નહીં ભૂલું, રોહનના આ નિર્ણયથી મને ઘણો આઘાત લાગ્યો છે પણ તું જુવે છે એ રીતે હું પણ લાચાર બની બેઠો છું,ડૂસકે ડૂસકે રડતા તનસુખ શેઠને હૃદયમાં મુંજારો વધી ગયો, છાતીમાંદુઃખાવો ઉપડ્યો, લોહીનું દબાણ ઝડપથી વધી ગયું, અને શેઠ  અચાનકજ હરિચરણના ખોળામાં માથું ઢાળી ગયા.મોઢામાંથી પાણીનો કોગળો છૂટી પડ્યો અને  તનસુખશેઠ કાયમ માટે આંખ મીંચી ગયા.
પંદરથી પંચાવન વર્ષસુધી જેને માનસપુત્ર તરીકે પાળી,પોષીને મોટો  કર્યો હતો  એજ હરિચરણનાં ખોળામાં શેઠે અંતિમ શ્વાસ લીધા.અને ઘડીભરમાં શેઠ તનસુખરાય હરિચરણ થી હરિશરણ પહોંચી ગયા.
*******
 યુવાન તનસુખના લગ્ન મનોરમા નામની યુવતી સાથે થયા હતા આઠ આઠ વર્ષના ગૃહસ્થાશ્રમ પછી પણ સંતાન યોગ પ્રાપ્ત ન થતા તેઓ મનોમન દુઃખી હતા એવામાં કોઈ સંતનો સમાગમ થતાં સંતે સલાહ આપી કે " દ્વારકા સ્થિત દ્વારિકાધીશના દર્શન કરી અને માનતા રાખવાથી મનવાંચ્છીત ફળ અવશ્ય  મળશે"
તનસુખ અને મનોરમા દ્વારિકાધીશને શરણે પહોંચ્યા,ભાવપૂર્વક પૂજા કરી શેઠે "પુત્રરત્ન "ની પ્રાપ્તિ માટે પ્રાર્થના કરી અને તેમ થયાથી ભુજ થી દ્વારકા પગે ચાલીને દર્શન કરી જવાની કઠોર માનતા લીધી
સમયાંતરે મનોરમાંને સારા દિવસો રહ્યા અને  પુત્ર રોહનનો જન્મ થયો,તનસુખે લીધેલી માનતા તો પુરી કરીજ પણ ત્યાર પછીથી દરવર્ષે પુત્રના જન્મદિને શેઠ શેઠાણી બન્ને અચૂકપણે  દ્વારકા દર્શને જતા હતા.
             એક વાર પાંચવર્ષના રાહુલને લઈ તેના જન્મદિન નિમિત્તે તનસુખ-મનોરમા દ્વારકાધીશના દર્શને આવ્યા,પૂજા -અર્ચના કરી બન્ને મંદિરપરિસરમાં બેઠા હતા એવામાં તનસુખની નજર એક 15 વર્ષીય તરવરિયા કિશોર ઉપર પડી, જે શ્રદ્ધા,અને ભાવપૂર્વક ભગવાનની મૂર્તિને  ફૂલ-હારથી શુશોભિત કરતો હતો.મંદિરના ગર્ભગૃહ  બહાર આવતા તનસુખે એને ઈશારો કરી પોતાની પાસે બોલવી બેસાર્યો, ,શેઠ-શેઠાણીના ચરણસ્પર્શ કરી એમની બાજુમાં બેસતાજ તનસુખે પૂછ્યું
" બેટા તારું નામ શું છે,અને તું કોણ છે ?"
"સાહેબ,મારુ નામ હરિચરણ છે, અને બ્રાહ્મણ છું,મારા પિતાજી જામનગર સ્ટેટના રાજજ્યોતિષિ હતા,એમનું તથા મારી માતાનું અવસાન થતા હું મંદિર બહાર ફૂલ, હાર-તોરા વહેંચું છું અને ફુરસદે ભગવાનની સેવા કરવાનો પણ લાભ લઉં છું,મારા પરિવારમાં બીજું કોઈ નથી "
સ્વચ્છ આકાશ જેવી નિર્મળ આંખ,ચહેરા ઉપરની નિર્દોષ માસુમિયત,વિનય-વિવેકી વાણી અને વર્તન જોઈ તનસુખ પ્રભાવિત થયો તેણે આગળ પૂછ્યું, " વાહ ,તારું નામ તો સરસ છે કોણે  પાડ્યું ?"
નિર્દોષ કિશોરે જવાબ દીધો, "મારુ નામ મારા પિતાજીએ પાડ્યું છે, તેણે મારા જન્માક્ષર જોઈને કહ્યું હતું કે એક દિવસ હું ખુબજ મોટો માણસ બનીશ અને અનેક ભૂખ્યા લોકોના પેટ ઠારી દિન-દુખીયાની  સેવા કરીશ "
શેઠ-શેઠાણી માર્મિક રીતે મુંછમાં હસ્યા,
કિશોરના કપાળ ઉપરનું તેજ, આંખોમાં છલકતી નિર્દોષતા,ચહેરાઉપરનું ભોળપણ જોઈ તનસુખ બાળકમાં રહેલ હિર પારખી ગયો અને કહ્યું "તારે મારી જોડે આવવું છે?, હું તને મારી જોડે કચ્છ લઈ જઈશ અને ત્યાં તને આગળ ભણાવીશ તારે અમારી સાથેજ રહેવાનું,પરચુરણ ઘરકામ કરવાનું અને આ મારા નાના બાબાનું ધ્યાન રાખવાનું, બદલામાં હું તને પગાર પણ આપીશ"
પોતાનું ભવિષ્ય અને જીવન સુધરી જશે એ વિચારે બાળક હરિચરણ તૈયાર થઇ ગયો.બસ ત્યારથી 15 વર્ષીય હરિચરણ શેઠ તનસુખરાય સાથે રહ્યો
**********