સિંહોનો સિંહ નર સિંહ.

.

સિંહોનો સિંહ નર સિંહ        (એક પરિચય કથા )

*સાઉથના Kallad ગામમાં શિવાનંદ સ્વામીનો ભવ્ય આશ્રમ આવેલો છે.

સેંકડો વિઘામાં ફેલાયેલો આ આશ્રમ બિલકુલ ઉજ્જડ અને નિર્જન વિસ્તારમાં છે.જેની નજીકમાં સફારી પાર્કથી ઓળખાતા સિંહોની વસ્તી ધરાવતો વિસ્તાર, અને સિંહને પાણી પીવા માટેનો ડેમ(જળાશય)આવેલ છે.

આ આશ્રમમાં લગભગ બધાજ વિદેશીઓ યોગા અને સાધના કરવા આવતા હોય આશ્રમ ધમધમતો રહે છે.પરંતુ આશ્રમના નીતિ નિયમ મુજબ રાતના નવ વાગ્યા પછી સુનકાર છવાઈ જાય છે.

અમો પ્રવાસીઓનો ઉતારો તે આશ્રમમાં હતો,અને પહોંચતા મોડું થવાને કારણે આશ્રમનું વાતાવરણ લગભગ સુમસામ હતું.

અમો અમારા ખાનગી વાહનમાંથી નીચે ઉતરતા નજીકના સિંહ ધામમાથી ત્રાડ સંભળાવા લાગી।

સહપ્રવાસીઓમાં ગભરાટ ફેલાયો.નીચે ઉતરેલા કેટલાક પ્રવાસીઓ બસમાં ચડી ગયા,બસની બારી બંધ કરી ચુપચાપ ફફડતે હૈયે હરિને સ્મરણ કરવા માંડ્યા

એવામાં અમારી સાથેના એક પ્રવાસી હિંમતથી નીચે ઉભા રહીને સામી ત્રાડ પાડી.

બસ પછી તો પૂછવું જ શુ ?બે સિંહો વચ્ચે વાર્તાલાપ શરૂ થયો.એક બીજા અન્યોન્યએ વાર્તાલાપ શરૂ કર્યો, ડર અને ભયનું સ્થાન કુતૂહલતાએ લીધું.અને થોડી જ વારમાં સિંહગર્જના સમાપ્ત થઈ.

આ સહ પ્રવાસી એ શ્રી રમેશભાઈ રાવલ

આવો એ સિંહોના સિંહ નરસિંહનો પરિચય કેળવીએ,

" સિંહ મારા આરાધ્ય દેવ છે "

" જે સિંહે મને આટલી ખ્યાતિ અને પ્રતિષ્ઠા અપાવી છે એ સિંહ જો કદાચ મારો પ્રાણ હરે, તો એ કુરબાન છે "

આ શબ્દો છે સિંહના ગોવાળ તરીકે ગીર વિસ્તારમાં ઓળખાતા શ્રી રમેશભાઈ રાવલના

16, ડિસેમ્બર 1949ના રોજ સુરેન્દ્રનગર જિલ્લાના ધ્રાંગધ્રા તાલુકાના ઢવાણા નામના નાના ગામમાં એમનો જન્મ થયેલો પ્રાથમિક અને માધ્યમિક શિક્ષણ કોંઢ (સુરેન્દ્રનગર) અને ભંડારીયા (ભાવનગર) માં જ લઇ, 1974માં ભાવનગરની શામળદાસ કોલેજમાંથી બી.એ.ની પદવી પ્રાપ્ત કરી 1978 માં બી.એડ.નો પણ અભ્યાસ કર્યા બાદ દીવ ખાતેની માધ્યમિક શાળામાં શિક્ષક તરીકેની કારકિર્દી શરૂ કરી. પોતાના ભાવનગરની કોલેજકાળના સમય દરમ્યાન એક વાર તેઓ જૂનાગઢ ખાતે યોજાતા મહાશિવરાત્રીના મેળા પ્રસંગે જૂનાગઢ ગયા ત્યાંથી સત્તાધાર,તુલસીશ્યામ, બાણેજ કે જે મધ્ય ગીરનો હિસ્સો ગણાય છે ત્યાં પહોંચ્યા અન્ય પ્રવાસીઓ સાથે તેઓ પણ બસમાંથી નીચે ઉતર્યા એવામાં એની નજર સામે ઉભેલા કેસરી કેશવાળી ધરાવતા ડાલામથ્થા સિંહ ઉપર પડી. રમેશભાઈના ગાત્રો શિથિલ થઇ પરસેવે રેબઝેબ થઇ ગયા ક્યાં જવું અને શું કરવું એ ઘડીભર એને સુજ્યું નહીં. બસ, સાક્ષાત કાળને નજરે નિહાળતા રમેશભાઈએ હરિ સ્મરણ શરૂ કરી દીધું તેમ છતાં હતી એટલી હિંમત એકઠી કરી તેણે સિંહની આંખોમાં આંખ પરોવી જોવું શરૂ કર્યું અને બન્ને વચ્ચે ત્રાટક રચાયું

આવા વિકરાળ,ભયંકર,અને જંગલી પશુની આંખમાં તેને ક્રૂરતાને બદલે કરુણતા દેખાઈ થોડી વારે માનવ ભક્ષી સિંહે પોતાની નજર ઝુકાવી બસ એ જ ક્ષણે રમેશભાઈને અબોલ પ્રાણીની કરુણતા જોઈ હૃદય દ્રવી ઉઠ્યું

અભ્યાસ પૂરો કરી દીવમાં શિક્ષક તરીકે જોડાયા પણ દીવ એ કોઈ ગીરના વિસ્તારમાં આવતો પ્રદેશ ન હોય, તેને સિંહ પ્રત્યેના આકર્ષણ અને એક અદભુત પ્રેમને કારણે રજા અને ફુરસદના સમયમાં પોતાની મોટરસાયકલ ઉપર સવાર થઇ ગીરની ગિરિકંદરા ખુંદવી શરૂ કરી અને 1980થી 1992 સુધીમાં લગભગ દોઢ થી બે લાખ કિલોમીટરનો પ્રવાસ મોટરસાયકલ પર ખેડી સિંહોના નિવાસ સ્થાન સુધી પહોંચ્યા,અને ત્યારબાદ કુલ 4,50000 કિલો મિટર નો પ્રવાસ ખેડી સિંહ અંગેની લોક જાગૃતિ માટે પ્રવાસ ખેડ્યો આમ હવે આતુરતા આત્મીયતામાં પરિણમી અનેક વાર સિંહો જોયા ધીમે ધીમે નજદીકી કેળવી જંગલી વિકરાળ પશુને પોતાની ઋજુતા અને કોમળ હૃદયનો પરિચય આપી એમનો વિશ્વાસ જીત્યો અને અબોલ જંગલી પશુની જીવન શૈલી,પરિવાર, અને પારિવારિક જીવન એની ભાષા,અને જુદી જુદી ત્રાડનું અર્થઘટન વિગેરે નો ઊંડો અભ્યાસ શરૂ કર્યો અને રમેશભાઈ આ રીતે સિંહ પરિવારના એક સભ્ય બન્યા સિંહ પાસે દીવો કરી એને જાણે ગુરુપદે કેમ સ્થાપ્યા હોય એ રીતે દેવની જેમ આરાધના કરી સિંહની જાતિનો અતૂટ વિશ્વાસ અને પ્રેમ મેળવ્યો એટલુંજ નહીં પણ તેઓ સિંહની ભાષા પણ ધીરે ધીરે શીખ્યા સિંહોના જન્મથી મૃત્યુ પર્યંતની માહિતી આપતું પુસ્તક " સિંહ જીવન દર્શન "લખ્યું જેમાં સિંહોની છેલ્લા સો વર્ષની સંખ્યાકીય ગણતરી અને ગીરના સિંહોની વસ્તી વિષે આંકડાકીય વિસ્તુત માહિતી આપી એનું જીવન દિનચર્યા,ઋતુચર્યા અને બાળ ઉછેરની વિસ્ત્રુત માહિતી આપતું આ પુસ્તક 1992-93 માં પ્રકાશિત થયું

ગુજરાત રાજ્ય ગ્રંથ નિર્માણ બોર્ડે આ પુસ્તકને માન્યતા આપી તત્કાલીન વનમંત્રીના હસ્તે એ વિમોચિત થયું જેની નોંધ સમગ્ર રાજ્યના દૈનિક વર્તમાન પત્રો તથા દૂરદર્શને લઇ શ્રી રમેશભાઈની આ જહેમતને બિરદાવી

શારીરિક અને માનસિક યાતનાને બાદ કરતા શ્રી રમેશભાઈએ આર્થિક ખુવારી પણ સિંહ સંશોધન વેઠી લીધી।

1990/92 માં શિક્ષકના પગાર કેટલા અને વાત શું? પણ પોતાના પગારનો ત્રીજો ભાગ નિયમિત રૂપે વન્ય પ્રાણીના કલ્યાણ, પર્યાવરણ જાગૃતિ, ગીરના ખૂણાના મંદિરોમાં વસતા તથા અન્ય સાધુ સંતોની સેવા પાછળ ખર્ચી નાખ્યા છે ઘરની આર્થિક પરિસ્થિતિ કે જરૂરિયાતોનો તેણે કદી વિચાર નથી કર્યો આવા ગાંઠના ગોપીચંદને આટલા ઉત્સાહથી વન્યજીવોની કાળજી લેનાર નરબંકો આજ સુધી કોઈ સાંભળ્યો નથી

વિશ્વ પ્રાણી કલ્યાણ અર્થે ગીરના કનકાઈ મંદિરમાં 108 કુંડી યજ્ઞ કરી લગભગ 5 થી 7 હજાર લોકોને ભોજન પીરસ્યું જે પ્રસંગે ગુજરાતના મુખ્ય મંત્રી શ્રી વિજયભાઈ રૂપાણી પણ ઉપસ્થિત રહ્યા હતા. 2016 થી વિશ્વ સિંહ દિન ઉજવણી શરૂ થઇ 2016થી 2019 દરમ્યાન 21000 "સિંહ ચાલીશ" ની નકલ લોકોને વિતરિત કરી વન્ય જીવ પ્રત્યે સહાનુભૂતિ પ્રગટાવવાનો પ્રયાસ કર્યો

1994 માં જૂનાગઢ જિલ્લાના માનદ વન્યજીવ સંરક્ષક તરીકે ગુજરાત સરકારે એમની નિમણુંક કરી એ સમયે દૂરદર્શનના અધિકારીઓએ જયારે રૂબરૂ મુલાકાત લીધી ત્યારે તેઓની હાજરીમાં શ્રી રમેશભાઈએ સિંહની ભાષામાં

હું કારો કરી સમગ્ર સિંહોને એકત્રિત કર્યા અને મહેમાનોને નજદીકથી સિંહ દર્શન કરાવ્યા એટલું જ નહીં પણ ત્યારબાદ એ સિંહના ટોળાને જેમ ગાયના ધણનો ગોવાળ હાંકે એમ લાકડીથી હાંકી બતાવ્યા બસ ત્યારથી શ્રી રમેશ રાવલ એ વિસ્તારમાં " સિંહના ગોવાળ" તરીકે જાણીતા બન્યા

2007 માં ગીરના જુદા જુદા વિસ્તારોમાં જુદા જુદા મહિનાઓમાં કુલ સાત સિંહોની હત્યા થઇ આ સમાચારથી વ્યથિત રમેશભાઈ નું કોમળ હૃદય દ્રવી ઉઠ્યું અને 10 સપ્ટેમ્બર 2007 ના દિવસે એ મૃત સિંહોના આત્માના મોક્ષાર્થે ગૃહ શાંતિ યજ્ઞનું આયોજન કરી એમનું બારમું- તેરમું ઉજવ્યા નિમિત્તે 21,111 લોકોને ગુપ્તપ્રયાગમાં સ્વ ખર્ચે શ્રાધ પ્રસાદ કરાવ્યો ,અને બીજી વાર 35 ડબ્બા શુદ્ધ ઘીનો શિરો બનાવરાવી કુલ 61000 વ્યક્તિઓને સિંહ આપત્તિ નિવારણ અને સિંહ મોક્ષાર્થે યજ્ઞ કરી પ્રસાદ વિતરિત કર્યો આવા તો અનેક યજ્ઞો અને સિંહઆત્મા મોક્ષાર્થે પ્રીતિ ભોજન અવાર નવાર સ્વ ખર્ચે કર્યા છે અને આજે પણ કરે છે

રમેશભાઈની પ્રેરણાથી શ્રી નરેન્દ્રભાઈ રાવલે "સિંહ ચાલીશા" રચી. અબોલ હિંસક પ્રાણીની પ્રશસ્તિ કરતી આ ચાલીશા વિશ્વનો વિક્રમ છે તે ઉપરાંત તેની સી.ડી. પણ બનાવી. આજ સુધી કોઈ પણ પશુ-પ્રાણીને સંગીત અને નૃત્ય નાટિકામાં સ્થાન નથી મળ્યું એ વૈશ્વિક ગૌરવ સિંહને અપાવનાર રમેશભાઈની એ સી.ડી.નું વિમોચન 2006માં ગુજરાત રાજ્યના તત્કાલીનમુખ્ય મંત્રી શ્રી નરેન્દ્રભાઈ મોદીએ કરતા કહ્યું કે "સિંહો ભલે ગીરમાં વસતા હોય,પણ એક સિંહ દીવમાં પણ વસે છે " આ સિંહ ચાલીશા વિનામૂલ્યે વિતરિત કરી સિંહો પ્રત્યે જનજાગૃતિ કેળવવાનું કામ કર્યું સિંહની ભાષાના સમગ્ર એશિયામાં એક માત્ર જાણકાર છે.તેઓ સિંહની ભાષા અને અવાજનું અર્થઘટન જાણવા ના નિષ્ણાત હોય,વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી થી લઈને પૂજ્ય મોરારીબાપુ,અને ભાઈશ્રી સહિતના અનેક સંતો દ્વારા અને અનેક વિવિધ સંસ્થાઓ દ્વારા તેઓ સન્માનિત થયા છે. એટલુંજ નહીં પણ દૂરદર્શનથી લઈને અનેક ખાનગી ચેનલ ઉપર એમની મુલાકાત લેવાયેલી છે.જેમ શેરીના કુતરા સાથે બાળક રમત.કરે એમ શ્રી રમેશભાઈ અવારનવાર પોતાની બેઠક ઉઠક કેસરી સિંહ સાથે ગોઠવતા,અને સિંહનું દુઃખ, દર્દ, કે ફરિયાદને તેઓ સમજી,તેનો ઉપાય પણ કરે છે. એમણે લખેલાં પુસ્તકોમાં "સિંહ દર્શન" " "દીવ દર્શન" "દમણ દર્શન" "મોરલી મનોહર દર્શન " કૈલાશ માનસરોવર દર્શન "" નર્મદા દર્શન " અને કનકાઈ (ગીર) દર્શન "પ્રકાશિત થયા છે.

" સિંહ સાથે સોબત" નામનું પુસ્તક શ્રી રમેશભાઈના વિશાળ ચાહક વર્ગ તરફથી એમના ખુદના ઉપર લખેલું અને એમની ઉપલબ્ધીની પ્રશસ્તિ કરતું પુસ્તક છે જે વાંચ્યા પછી એક વધુ બિરુદના શ્રી રમેશભાઈ હક્કદાર બને છે અને તે છે " સિદ્ધિના સ્વામી "

જે તે સમયે ગીરનું જંગલ પાંખું થઇ ગયું હોય શ્રી રમેશભાઈએ કુલ 50,000 બોરડી અને ખાખરાના વૃક્ષ રોપણ કરી કરાવી સરકારશ્રીને અર્પણ કરેલ અરે,ગીરની ક્યાં વાત કરો છો? પણ આ પર્યાવરણ પ્રેમીએ નેપાળમાં બિલ્વીપત્રના વૃક્ષનું વૃક્ષારોપણ કરી જગવિખ્યાત શિવમંદિર પશુપતિનાથ મહાદેવના ચરણે સમર્પિત કર્યું આમ વન્ય સૃષ્ટિ ઉપરાંત તેઓ પર્યાવરણ માટે પણ સક્રિય રહ્યા

અને છેલ્લે। .......

આ સિંહ ઘેલા રમેશ રાવલના દીવ ખાતેના નિવાસ સ્થાનનું નામ શું છે એ ખબર છે ?

પોતાના એ ઘરનું નામ પણ તેને "સિંહ દર્શન" જ રાખ્યું છે

છે ને વિકરાળ જંગલી પ્રાણી પ્રત્યેની મમતા।...........

શ્રી રમેશભાઈ રાવલની કુતુહલ પ્રેરક, અને રોમાંચક સિંહ ગર્જના સાથેની અનેક વાતો સાંભળવા, શાળા, મહાશાળાઓ, વૃદ્ધાશ્રમો કે સિનિયર સીટીઝન મંડળો એનું પ્રેરણાત્મક વક્તવ્ય ગોઠવે તો તો જે હિંસક વન્યજીવ માટેના કેટલાક આપણા પૂર્વગ્રહો છે એ અંગે સ્પષ્ટતા મળે અને કંઈક વિશેષ જાણવાનું મળે એવું હું માનું છું.

શ્રી રમેશભાઈ અનેક સંસ્થાઓ દ્વારા માનાન્વિત થયા છે પાંચ વાર એમને પરશુરામ એવોર્ડથી સન્માનિત કર્યા છે ઉપરાંત વાઈલ્ડ વોર્ડન, દીવ. ઉના દીવના કો-ઓર્ડીનેટર, સૌરાષ્ટ્ર, કચ્છ, અને ઝાલાવાડના બ્રહ્મ સમાજ તરફથી પરશુરામ એવોર્ડ, સન્માન,રોકડ પુરસ્કાર, મોમેન્ટો,અને અનેક વાર શાલ ઓઢાડીને સન્માન કરાયા છે પણ આ તો અલગારી જીવ છે એને માન -સન્માનની નથી લાલચ,કે અપેક્ષા બસ, નિજાનઁદનમાં રહીને પોતાની મસ્તીથી વગડો ખૂંદે છે અને વન્ય જીવોની સાર સંભાળ રાખે છે.

ભાવનગરના રાજવી વીરભદ્ર ગોંડલના મહારાજા જ્યોતીન્દ્ર સિંહજી, ગુજરાતના માજી મુખ્ય મંત્રી શ્રી સુરેશભાઈ મહેતા, નરેન્દ્ર મોદી, વર્તમાન મુખ મંત્રી વિજયભાઈ રૂપાણી,ભૂતપૂર્વ આરોગ્ય મંત્રી શક્તિસિંહ ગોહિલ,સાંસદ સ્વ.ભાવનાબેન ચીખલીયા, દીવ કલેકટર શ્રી વિજય દેવ,કાંચી કામકોટી જગતગુરુ શંકરાચાર્ય જયેન્દ્ર સરસ્વતીજી પૂજ્ય મોરારી બાપુ, પૂજ્ય રમેશભાઈ ઓઝા,ભાઈજી સ્વામી સચીદાનંદ,શ્રી ઉપેન્દ્ર ત્રિવેદી,સ્વ.કવિશ્રી રમેશ પારેખ, પદ્મશ્રી ગુણવંત શાહ,ઇતિહાસ વિદ સ્વ..શભુપ્રસાદ દેસાઈ જેવી મહાન હસ્તીઓ સાથે સંપર્કમાં આવેલ આ વિરલ વ્યક્તિ આજસુધી જમીનથી જોડાયેલ રહ્યો છે.

આ તકે મને થતો એક અફસોસ વ્યક્ત કરતાં હું રોકી શકતો નથી.

જયારે ગુજરાતને,અને ખુદ ભારતવર્ષને આવી વિરલ વ્યક્તિ દૈવયોગે પ્રાપ્ત થઇ છે ત્યારે ગુજરાતની અને ભારતની કોઈ યુનિવર્સીટી એ "ડોક્ટરેટ" ની માનદ ઉપાધિ રમેશભાઈને આપવાનું કેમ સુજ્યું નથી ?

અને બીજું,જયારે ખુદ વડાપ્રધાનશી નરેન્દ્રભાઈ મોદી એમને રૂબરૂ મળેલ છે, રમેશભાઈની કામગીરીથી અને વન્ય સૃષ્ટિની પ્રવૃત્તિ વાકેફ હોય એમની સિંહ ચાલીશાની સી.ડી.નું પણ વિમોચન જયારે એમના વરદ હસ્તે થયું હતું એ સંજોગોમાં શ્રી રમેશભાઈને પદ્મશ્રી, કે પદ્મવિભૂષણ જેવા ખિતાબથી કેમ આજસુધી નવાજવાનું સૂઝતું નથી.?

આ એક વિચાર માંગી લે એવો પ્રશ્ન છે.જોકે શ્રી રમેશભાઈને એ બાબતે કોઈ અફસોસ નથી કે એ અંગે વિચારતા પણ નથી પરંતુ જો એ રીતે સન્માનવામાં આવે તો એ ખરેખર હક્કદાર છે.

આવી વિરલ વ્યક્તિ " न भूतो न भविष्यति !"

શ્રી રમેશભાઈ રાવલ,

Contact No.9825996254.