બોસ્ટન ખાતે ભવ્ય ફ્લેટ્સ પૈકી એકમાં પોતાનું નિવાસ સ્થાન અને એકમાં પોતાનું કન્સલ્ટિંગ અને નર્સીંગ હોમ શરૂ કરી શેલી પ્રેક્ટિસ કરતા કરતા અમેરિકાની શ્રેષ્ઠસુપર સ્પેશ્યાલીસ્ટ કન્સલ્ટિંગ ડોક્ટર તરીકે નામના મેળવી ચુકી હતી. પત્નીના અવસાન પછી એકલા પડીગયેલ મનોરમભાઇ પણ તેની સાથે જ અમેરિકા ખાતે રહેતા હતા.
ગુરુવારનો દિવસ હતો. સવારનો સમય હતો. શેલી પોતાના ક્લિનિકમાં હજુ આવે જ છે એવામાં બે અમેરિકન મહિલાઓ દવાખાનામાં પ્રવેશે છે.બે પૈકી એક મહિલા દરદીએ પોતાનો પરિચય આપતાં કહ્યું
"ગુડ મોર્નિંગ, મેડમ, હું મીસીસ કેટ્ટી ડો.સ્મિથની પેશન્ટ છું અને ડો. સ્મિથે મને આપને કન્સલ્ટિંગ માટે રીફર કરેલ છે.એટલું કહેતા પોતાની ફાઈલ ડોક્ટર શેલીના હાથમાં મૂકી
"હા, ગઈકાલે જ ડો.સ્મિથનો મને ફોન હતો અને તમારા કેસ બાબતે તેણે મને ટૂંકમાં જણાવ્યું છે " મીસીસ કેટ્ટીની ફાઈલ લેતા શેલીએ કહ્યું ફાઇલમાંના એક પછી એક કાગળો વાંચ્યા બાદ શેલીએ કહ્યું
" મેડમ,ફાઈલ જોતા એમ લાગે છે કે તમારી આજસુધીની બધીજ ટ્રીટમેન્ટ યોગ્ય રીતે થઇ છે પણ ચિંતાનું એકમાત્ર કારણ એ છે કે ગર્ભાશયના કેન્સરના ઓપરેશનને આજે છ માસ જેવું થવા છતાં તમારી મુશ્કેલી હજુ ત્યાંજ સ્થિર છે.આજે આપણે સોનોગ્રાફી કરી દવાની અસર કેટલા પ્રમાણમાં છે તે તપાસી લઈએ
આપની સાથે આવેલ આ બહેન કોણ છે ?" સોનોગ્રાફી રૂમ તરફ આગળ વધતાં શેલીએ પૂછ્યું
" એ બહેન અમારા નિકટના સ્નેહી છે, મારા પતિને આજે ઓફિસ કામે બહાર જવાનું થતા તેઓ મારી જોડે આવેલ છે " એમ કહેતાં મિસિસ,કિટ્ટી સોનોગ્રાફી ખંડમાં દાખલ થયા
થોડીવારમાં સોનોગ્રાફી થઇ જતાં ડો.શેલીએ કહ્યું " તમે એક કામ કરો, હવે તમારા લોહી-પેશાબનું પરીક્ષણ કરાવી તેનો રિપોર્ટ તમારા પતિ સાથે મોકલશો તમારે ધક્કો ખાવાની જરૂર નથી."
મિસિસ કિટ્ટી અને તેની સાથે આવેલ મહિલા વિદાય થયા
*******
ત્રણેક દિવસ પછી મિસિસ કીટ્ટીના પતિ દવાખાને આવ્યા
ડો.શેલીની કેબિનમાં કોઈ દરદી હોય તેઓ પ્રતીક્ષા ખંડમાં બેસતાં પોતાનું વિઝિટિંગ કાર્ડ ડોક્ટરને પહોંચાડવા ચપરાશીને આપ્યું
થોડીવારે ડો.શેલીએ એમને અંદર બોલાવ્યા પોતાનો પરિચય આપતાં તેણે કહ્યું "હું મી.જોલી,મિસિસ કિટ્ટી નો પતિ છું અને આપના સૂચન મુજબ આ સાથે લોહી-પેશાબના પરીક્ષણનો રિપોર્ટ લઇ આવ્યો છું
મી.જોલીનાં ચહેરા સામે જોઈ ડો.શેલીએ વિઝિટિંગ કાર્ડ વાંચ્યું
*Mr Jolly R.D. New York (N.Y.)* કાર્ડ વાંચી બાજુ ઉપર મૂકતાં ડો.શેલી એકીટસે મી.જોલીને તાકતા રહ્યા થોડા કાળા,થોડા સફેદ એવા કાબરચીતરા ટૂંકા વાળ,કપાળ ઉપર જીણી અસંખ્ય કરચલીઓ,ઊંડી ઉતરી ગયેલ જીણી આંખ,આંખની નીચે કાળા કુંડાળા,જાડા કાચના કાળી ફ્રેમના ચશ્મા જોઈને ડો.શેલી વિચારે ચડ્યા કે આ ચહેરો ક્યાંક જોયેલો હોય અને પરિચિત હોય એવું લાગે છે.
ડો.શેલીનું મગજ ચકરાવે ચડ્યું પોતાની સામે દર્દીના રિશ્તેદાર બેઠા છે એ પણ એને ખ્યાલ ન રહ્યો
વિચારમાંને વિચારમાં એનું ધ્યાન મી.જોલીના જમણા હાથમાં પહેરેલી વીટી તરફ ગયું,
એકદમ ડો.શેલીને મગજમાં ચમકારો થયો વર્ષો પહેલા જોયેલી દશ કેરેટના શુક્રના રિયલ ડાયમન્ડ જડિત સુવર્ણ અંગૂઠી જોઈ ડો,શેલી ઘડીભર ભૂતકાળમાં સરી પડી. હવે તેને શંકા ગઈ કે મી.જોલી એ બીજું કોઈ નહીં પણ આજથી ત્રીસવર્ષ પહેલાં પોતાના માં-બાપને અને ખુદ પોતાને પણ અંધારામાં રાખી, જૂઠું બોલી પોતાની સાથે બીજાં સિવિલ મેરેજ કરનાર આ જયેશ રસેન્દુભાઇ દેસાઈ જ છે.જયેશે અમેરિકા આવીને પોતાનું નામ બદલી નાખ્યું હોવા છતાં ચાલાક શેલી તેને તુરત જ ઓળખી ગઈ.તેમ છતાં શેલીએ પોતાની શંકા દ્રઢ કરવા પૂછ્યું પણ ખરું "મી.જોલી,આર યુ ઇન્ડિયન ?
જવાબમાં તેણે કહ્યું "યસ,ડોક્ટર આઈ એમ ગુજરાતી એન્ડ માઇ વાઈફ ઇઝ ઓસ્ટ્રેલિયન " આમ શેલીએ પોતાની શંકાને ખાતરીમાં ફેરવી પોતે જયેશને ઓળખી ગઈ હોવા છતાં અજાણ્યા રહી મિસિસ કેટ્ટીના લોહી-પેશાબ પરીક્ષણનો રિપોર્ટ જોતાં ડો.શેલીએ કહ્યું " મી.જોલી, સામાન્ય જીવનમાં બનતું હોય છે એમ જૂઠું બોલીને કોઈને અંધારામાં રાખવાનું અમારા વ્યવસાયમાં નૈતિકતા વિરુદ્ધ છે તેથી આ રિપોર્ટ જોયા પછી તમને મિસિસ કેટ્ટીની તબિયત વિષે ચેતવવા જરૂરી છે " રાજા દશરથના શબ્દવેધી બાણ જેવું ઘાતક વ્યંગબાણ ડો. શેલીએ છોડ્યું
"લોહી-પેશાબના અને સોનોગ્રાફીના રિપોર્ટ જોતા એવું લાગ્યું છે કે, ગર્ભાશયનું ઓપરેશન કરાવ્યા પહેલા જ કેન્સરના અમુક સેલ્સ શરીરના જુદા જુદા ભાગમાં ફેલાઇ ગયા છે ખાસ કરીને લીવરને એંશી ટકા ઘેરી વળેલ છે એ સેલ્સ કાબુમાં લેવા પુષ્કળ એન્ટી બાયોટિક્સ આપવામાં આવી હોવાને કારણે એ વધુ પડતો બોજો કિડની સહન ન કરી શકવાથી એક કિડની તો ફેઈલ થઇ જ ગઈ છે, અને બીજી કિડની પણ તૈયારીમાં છે.આ સંજોગોમાં લીવર બચાવવાનો એન્ટીબાયોટિક્સ સિવાય બીજો કોઈ વિકલ્પ નથી, અને એન્ટી બાયોટિક્સ કિડની હવે જીરવી શકે એમ નથી. કદાચ તમે લીવર ટ્રાન્સપ્લાન્ટ માટે વિચારતા હો, તો પણ આ તબક્કે તે અતિશય જોખમી શસ્ત્રક્રિયા છે "
" આ સંજોગોમાં તમે શું અભિપ્રાય આપો છો ?"અતિશય ચિંતામાં ઘેરાયેલા જોલીએ પૂછ્યું
"મારા મત પ્રમાણે આજે જે સ્થિતિ છે એમાં અન્ય કોઈ ઉપાય દેખાતો નથી અમે દાક્તરો આશ્વાશન આપી શકીયે આયુષ્ય નહીં પહેલા લીવર પછી કિડની એમ એક પછી એક અંગ નિષ્ક્રિય થઈ જશે, જેને અમે અમારી તબીબી ભાષામાં Multi Organ Failure કહીએ છીએ જે ગમે ત્યારે બની શકે તેની કોઈ નિશ્ચિત અવધિ કહેવી મુશ્કેલ છે છતાં આપણે શક્ય તેટલા બધાજ પ્રયત્નો કરી છૂટીએ તમે ઈચ્છો તો અહીં મારા નર્સીંગ હોમમાં તેને દાખલ કરી શકો છો જેથી કોઈ ક્રિટિકલ સમયે અમારો મેડિકલ અને નર્સીંગ સ્ટાફ તેની સારવાર અને દેખભાળ કરી શકે." ડો.શેલીએ દરદની ગંભીરતા ખુલાસા સાથે સમજાવતા કહ્યું
" મેડમ એ માટે હું તૈયાર છું. આવતીકાલે કીટ્ટીને અહીં જ દાખલ કરી દઈએ.આભાર એટલું કહી જોલી નીકળી ગયો.
*******
સાંજે સાતવાગ્યે દવાખાનું છોડી શેલી ઘેર પહોંચી મનોરમભાઇ પણ સંધ્યા-પૂજાથી પરવારી શેલીની રાહ જોતા બેઠા હતા.શેલીએ સાંધ્ય સ્નાન પતાવી રસોઈ કરવાની શરૂઆત કરી પણ તે આજે બેચેન હતી એનો જીવ રસોઈમાં ન હતો જેમતેમ રસોઈ કરી બાપ દીકરી જમવા બેઠા ત્યારે પણ શેલી કઈંક ઊંડા વિચારમાં હોય એ રીતે દુઃખી,નિરાશ,અને ચિંતિત જોતા મનોરમ ભાઈએ પૂછ્યું " કેમ બેટા તબિયત તો ઠીક છે ? આજે કેમ ઉદાસ અને ચિંતિત દેખાય છે ? દવાખાનામાં કોઈ ક્રિટિકલ કેસ આવ્યો છે ? શું બાબત છે ?
શેલીની આંખમાં આંસુ ઉભરાઈ આવ્યા અને બોલી ,"ના પપ્પા એવું કંઈ નથી પણ આજે દવાખાનામાં બનેલ એક કિસ્સાએ મને અંદરથી જંજોડી નાખી છે. આજથી 30 વર્ષ પહેલાં મારું લગ્ન વડોદરાના જયેશ સાથે થયા હતા અને માત્ર આઠ જ મહિનામાં જયેશ તરફથી લગ્નવિચ્છેદનો પત્ર આવ્યો હતો એ યાદ છે ?"
મનોરમભાઇ સહેજ હાસ્ય વેરતા કહ્યું " ઓહો,,પણ અચાનક એનું આજે શું છે ? એ તારા મગજમાં ઓચિંતું ક્યાંથી આવી ગયું ? "
પપ્પા,જયેશે ત્યારે જે ઓસ્ટ્રેલિયન યુવતી સાથે લગ્ન કર્યા હતા એ મિસિસ કિટ્ટી અચાનક જ બે દિવસ પહેલા મારા ક્લિનિક ઉપર તબિયત બતાવવા આવેલ અને આજે ખુદ જયેશ પણ રૂબરૂ મારા ક્લિનિકે આવ્યો હતો. અને આવતીકાલે મિસિસ કીટ્ટીને આપણા ક્લિનિકમાં દાખલ પણ કરીએ છીએ તે અહીંથી થોડે દૂર ન્યુયોર્કમાં જ રહે છે. એકદમ રૂપાળો, વાંકડિયા વાળ,ગુલાબી ગાલ અને હસમુખો એ જયેશ આજે સાવ બદલાઈ ગયો છે,પત્નીની તબિયતની ચિંતામાં તેના રૂપ-રંગ દેખાવ અને ચહેરો પણ બદલાઈ ગયા છે. એ મને ઓળખી ન શક્યો પણ મને એવી શંકા જતાં આડકતરી રીતે પૂછી ખાતરી કરી. મેં એને કોઈ પણ ઓળખાણ આપ્યા વિના એક પેશન્ટ તરીકેજ ટ્રીટ કર્યો મિસિસ કીટ્ટીની હાલત ક્રિટિકલ છે એ બધું એને વિગતે સમજાવ્યું અને એ પણ કહ્યું કે એના શરીરના બધાજ અંગો એક પછી એક નિષ્ક્રિય થઇ જતા હોય,આ તબ્બકે લાંબો સમય બચવાની કોઈ આશા નથી."
" બેટા, ખુબજ દુઃખની વાત છે.પોતાની નાદાનિયતને કારણે પોતે પિતા ગુમાવ્યા,જ્ઞાતિની શુશીલ સુશિક્ષિત કન્યા ગુમાવી,અને હવે જેને પ્રેમ કરીને પરણ્યો એ પત્ની પણ ગુમાવવાની નોબત આવી.રસેન્દુભાઇના મોતનું જે કારણ બન્યું હતું એ કારણ જ આજે મરણ પથારીએ છે.
દીકરી, જયારે તેણે પત્રદ્વારા છૂટાછેડા આપ્યા હતા તે દિવસે તારા આંસુએ મારા હૃદયને વલોવી નાખ્યું હતું અને એ તારા નસીબનો દોષ નહીં પણ મેં જે ઉતાવળીયો નિર્ણય લઈ ઘડિયા લગ્ન લીધા એ કારણે હું મારી જાતને દોષિત સમજતો હતો.યાદ કર મેં તને ત્યારે જ કહ્યું હતું કે "મારો અંતરાત્મા કહેછે કે એજ જયેશ ભવિષ્યમાં પસ્તાશે અને આંખમાં આંસુ સાથે તારી માફી માગવા આવશે અને એ આજે ત્રીશ વર્ષે સાચું પડ્યું" જે દિવસે નિર્દોષ સ્ત્રીની આંતરડી કકળી અને એની આંખમાંથી આંસુ પડે તે દિવસથી તમારા ભાગ્યની કબર ખોદાવવી શરૂ થઇ જાય છે. અબળાના આંસુ અને નબળાના નિસાસા વિશ્વની ભલભલી ધુરંધર મહાસત્તાને પણ ધૂળ ચાટતા કરી દે છે. જે બન્યું એ બધું જ ઈશ્વર નિર્મિત છે આપણને તેના પ્રત્યે પુરી સહાનુભૂતિ પણ છે એ સિવાય આપણે બીજું કરી પણ શું શકીએ ?ચાલ હવે એ ભૂતકાળ ભૂલી જઇ અને શાંતિથી જમી લે" .
******
બીજે દિવસે જોલી અને મિસિસ કિટ્ટી ક્લિનિક પર પહોંચ્યા અને તેને I.C.U.માં દાખલ કરી ડો.શેલીની અંગત નિગાહબાની નીચે સઘન સારવાર શરૂ કરી.આમને આમ બે અઠવાડિયા વીતી ગયા મિસિસ કિટ્ટી પોતાનાજ અંગત સ્નેહી હોય એ રીતે પોતે જાતે ધ્યાન આપી ડો.શેલી દિવસમાં બે વાર રૂબરૂ વિઝીટ લઇ રિપોર્ટ તપાસી અને મદદનીશ તબીબને જરૂરી સૂચના આપતી હતી અથાગ મહેનત પછી જયારે ડો.શેલીને એમ લાગ્યું કે હવે મિસિસ કિટ્ટી ઉપર કોઈ દવા કારગત નીવડે એમ નથી અને તે હવે એ થોડા દિવસની મહેમાન છે ત્યારે ગમગીન ચહેરે તેણે જોલીને કહ્યું " મી. જોલી, હું દિલગીર છું અમારા અથાગ પરિશ્રમ પછી મિસિસ કેટ્ટીને કોઈ દવા અસર કરતી નથી હવે એ થોડા દિવસની મહેમાન હોય તમે તેને ઘેર લઈ જઇ શકો છો"
સાંભળતા જ જોલી ભાંગી પડ્યો આંખમાં આંસુ સાથે બોલ્યો " ડોક્ટર, તમે અને તમારા સ્ટાફે મિસિસ કેટ્ટીને પોતાના અંગત સમજી તેને સાજા કરવા ખુબ મહેનત કરી પણ લાગે છે કે હવે એની આયુષ્યની દોરી તૂટવા ઉપર છે.મેડમ આપનું બિલ ?
ડો.શેલીએ કહ્યું," મને દુઃખ થાય છે કે હું કઈ વિશેષ ન કરી શકી.તમે આજે ઘેર જાવ,સ્વસ્થ થાઓ અને બે ત્રણ દિવસ પછી ફરી આવી બિલ ચૂકવી જજો એ દરમ્યાન હું બિલ તૈયાર કરાવી રાખીશ ઓ.કે ? પ્લીઝ ટેઈક કેર"
"ઓ.કે. થેન્ક યુ ડોક્ટર" એવું કહી મિસિસ કેટ્ટીને પોતાની સાથે લઇ જોલી રવાના થયો.
*******
ત્રણ ચાર દિવસ પછી જોલી ડો.શેલીની એપોઇન્ટમેન્ટ લઇ દવાખાને આવ્યો
ડો, શેલીએ પોતાની કેબિનમાં બોલાવતાં પૂછ્યું " કેમ છે મિસિસ કેટ્ટીને ?"
જોલીએ જવાબ દેતા કહ્યું, તેણીને ઘણું સારું છે અને આપની દવાથી તેને ઘણી રાહત છે.
હળવા સ્મિત સાથે ખુશી વ્યક્ત કરતાં શેલીએ કહ્યું " Thank God ! (ઈશ્વરનો આભાર)
જોલીએ કહ્યું "ડોક્ટર,તમે મિસિસ કીટ્ટીને બચાવવા ખુબ કોશિશ કરી,પણ મારા ભાગ્યના દોષે એ પુન: સ્વસ્થતા પ્રાપ્ત ન કરી શકી ખરેખર આપ પૃથ્વી ઉપરનો ઈશ્વરીય પડછાયો છો" આપનું બિલ તૈયાર હોય તો આપો હું એ ચૂકવવા આવ્યો છું "
ડો.શેલીએ વ્યંગાત્મક સ્માઈલ સાથે કહ્યું " એવું નથી મેં તો મારી ફરજ માત્ર બજાવી છે ઘણીવાર યોગ્ય સમયે યોગ્ય વ્યક્તિને ઓળખવામાં પણ માણસ થાપ ખાઈ જતો હોય છે ત્યારે પડછાયો તો કેમ ઓળખી શકે ? " શેલીએ ફરી બ્રહ્માસ્ત્ર સમું ત્રીજું વ્યંગબાણ છોડ્યું
"વાત રહી બિલ બાબતે તો આપને જણાવું કે આપે કોઈ બિલ ચૂકવવાનું થતું નથી,એક ગુજરાતી બીજા ગુજરાતીને વિદેશની ધરતી ઉપર જરૂર પડે મદદ ન કરે તો એ સંસ્કારમાં ધૂળ પડી તમે કદાચ મને નહીં ઓળખતા હો પણ હું આપને ભૂલી નથી મી.જયેશ રસેન્દુભાઇ દેસાઈ શેલીએ છેલ્લું અગ્ન્યાસ્ત્ર છોડ્યું
પોતાનું પૂરું મુળનામ ડોકટરની જીભે સાંભળતા જોલી અચંબો પામી ગયો અને પૂછ્યું "અરે,જયારે આપણે આ પહેલાં કોઈ દિવસ ક્યાંય મળ્યા હોઈએ એવું પણ મને યાદ નથી તો આપ મને કેવી રીતે ઓળખો છો ? હું તો આપને ઓળખતો નથી"?
" તમે સાચા છો,થોડીવારની ટૂંકી મુલાકાત લોકોને બહુ યાદ રહેતી નથી પણ એવી જ આપણી એક માત્ર ટૂંકી મુલાકાત મારી આંખ સામે આજે પણ તરવરે છે.આજથી 30 વર્ષ પહેલા તમેં અહીં ઓસ્ટ્રેલિયન યુવતી સાથે લગ્ન કરી લીધા હોવા છતાં તમારા માં-બાપને અંધારામાં રાખી એક નિર્દોષ આશાતરસી યુવતી સાથે છેતરપિંડી કરી વડોદરાની કોર્ટમાં સિવિલ મેરેજ કરેલાં એ યાદ છે ? હું એ જ મનોરમભાઈની દીકરી શીલા છું
આટલું સાંભળતા તો જોલીનાં રૂંવાડા ઉભા થઇ ગયા તેના પગ નીચેની ધરતી સરકવા લાગી, બન્ને કાનની પાછળના ભાગેથી પરસેવાના રેલા ટીપાં રૂપે ટપકવા માંડ્યા,કાનની બુટ લાલ થઇ ગઈ,પગના તળિયે પરસેવાને કારણે મોજાં ભીના થઇ ગયા, કેબિનમાં રહેલ એ.સી.માંથી ફૂંકાતો ઠંડો પવન તેને દઝાડવાં લાગ્યો, ઉપર ફરતા શિલિંગ ફેન સાથે જાણે પોતે બંધાઈ ગયો હોય એમ બધું ગોળ ગોળ ફરતું લાગવા માંડ્યું,તેને ચક્કર આવવા લાગ્યા લગ્ન માટે આગ્રહ કરતા પિતાજીના શબ્દોના પડઘા તેના કાનમાં ગુંજવા લાગ્યા " આપણા રીતરિવાજ,ધર્મ,અને સંસ્કારને વિદેશી ધરતી ઉપર ઉજાળે એવી સુલક્ષણા છે."
જોલીની બેચેની વધતી જોઈ શેલીએ પોતાના ટેબલ ઉપર રહેલ પાણી ભરેલો ગ્લાસ આપતા કહ્યું
રિલેક્સ,રિલેક્સ, મી.દેસાઈ
જયેશે પાણી પીધું,માંડ માંડ થોડી સ્વસ્થતા કેળવી તે બોલ્યો ઓહ,માય ગોડ ! ખરેખર જે બની ગયું એનો મને અફસોસ છે.યુવાનીમાં પશ્ચિમી દેશની હવામાં હું ભાન ભુલ્યો હતો એટલું જ નહીં પણ મારા અવિચારી કૃત્યને કારણે મેં મારા પિતાને આઘાત પહોંચાડ્યો અને માત્ર એજ કારણસર મેં એની શીળી છાંય ગુમાવીએટલું જ નહીં પણ મારી આજની પરિસ્થિતિ એ મેં કરેલા પાપની જ સજા છે" શરમથી ઝૂકેલા નીચા માથે જયેશે ગળગળા સ્વરમાં કહ્યું
"મી.જયેશ ફરી ફરીને આજે માફી માંગવાની જરૂર નથી આ અગાઉ છૂટાછેડા દેતા પત્રમાં તો તમે માફી માગતા લખ્યું જ છે કે " આ મારી મજબૂરી છે મને માફ કરજે " પ્રખર તપતા સૂર્યના કિરણો જયારે પથ્થર ઉપર પડે ત્યારે એ પથ્થર પણ સોનાનો જ લાગે એમાં તમારો દોષ નથી,શેલી એ અંતિમ વ્યંગબાણ છોડ્યું
કેબિનની દીવાલો પણ જાણે આ અભૂતપૂર્વ ઘટનાની સાક્ષી બનતી હોય એમ વાતાવરણ ગંભીર થઇ ગયું
થોડીવાર શાંતિ ફેલાઈ ગઈ પછી શેલીએ કહ્યું " મી,જોલી કોઈ પણ ચિંતા વિના તમે જાવ, મિસિસ કેટ્ટીની તબિયતની સંભાળ રાખજો અને ગમેત્યારે મારી જરૂર પડે નિશ્ચિન્ત રીતે મને ફોન કરી દેજો લ્યો આ મારુ વિઝિટિંગ કાર્ડ, ફરી ક્યારેક આવો ત્યારે વિના સંકોચ ઘેર આવજો મુ. પપ્પા પણ અહીં જ મારી સાથે રહે છે એ બહાને તમે તેને પણ મળી શકશો"
ગમગીન અને ઉદાસ ચહેરે જોલીએ કેબીન છોડી
*****
આ વાતને આઠ-દશ મહિના વીતી ગયા હશે
સાંજના સાતેક વાગ્યા હશે આજે અચાનક જ જોલી ફરી દવાખાને આવ્યો, ક્લિનિકમાં દરદીઓ ઓછા હોવા સબબ ડો શેલી ફુરસદની પળોમાં પોતાની કેબિનમાં આરામ ફરમાવતી હતી.પ્રવેશ પરવાનગી લઇ જોલી કેબિનમાં પ્રવેશ્યો આછા સ્મિત સાથે શેલીએ તેને આવકાર આપતાં પૂછ્યું "કેમ છે મિસિસ કેટ્ટીને ?"
ભાંગેલા સ્વરે જોલીએ એ પ્રત્યુત્તર વાળ્યો " મિસિસ કેટ્ટી હવે આ દુનિયામાં નથી રહી, લગભગ છ એક મહિના પહેલા એનું નિધન થઈ ગયું છે."
"ઓહ,સો સોરી,આમતો કેસ ખોટો જ હતો એના છેલ્લા રિપોર્ટ જોયા પછી એની બચવાની કોઈ સંભાવના હતી જ નહીંપણ આયુષ્ય હતું ત્યાં સુધી ખેંચાયું શેલીએ દિલસોજી આપતા કહ્યું
" ઘણો સમય થઇ ગયો, ઘરમાં એકલું ગમતું ન હોય મને થયું કે તમને આ સમાચાર આપી આવું અને મુ.મનોરમભાઈને મળી આવું " જોલીએ કહ્યું
" સારું થયું તમે આવ્યા ચાલો આપણે સાથે જ ઘેર જઈએ આમે ય હવે મારો સમય પૂરો થવામાં છે " એમ કહી શેલી ઘેર જવા ઉઠી સાથે જોલી પણ જોડાયો
ઉપરના જ માળે રહેતી શેલીએ ઘરમાં પ્રવેશતા જોલીને આવકાર આપી બેસવા કહ્યું બીજા ખંડમાં વાંચન કરતા મનોરમભાઈને શેલીએ જઈને કહ્યું " પપ્પા,જયેશ તમને મળવા આવ્યો છે એની પત્ની મિસિસ કેટ્ટીનું અવસાન થઇ ચૂક્યું છે"
થોડીવારે મનોરમભાઇ બહાર આવ્યા જયેશને આવકાર આપતા મિસિસ કેટ્ટીનો ખરખરો કર્યો જયેશે ઉભા થઇ ગુન્હાહિત ભાવે મનોરમભાઈના ચરણ સ્પર્શ કર્યા દરમ્યાનમાં શેલી ચા-નાસ્તો બનાવવા રસોડામાં ગઈ.
થોડી આડાઅવળી વાત કરી સંકોચ સાથે જોલીએ કહ્યું " વડીલ, ભૂતકાળમાં જે બની ગયું એ મારી ગંભીર ભૂલ હતી હું એ સ્વીકારું છું અને મારી એ ભૂલની સજા આજે હું ભોગવું છું,મારા પત્ની સાથેના મારા 32 વર્ષના ઘરસંસારમાં અમને સંતાન પ્રાપ્તિ થઈ નથી જેથી આજે હું એકલો અટૂલો બની ગયો છું આ બાજુ શીલા પણ અવિવાહિત રહેતાં એ પણ એકલી છે આપનીઉંમર અને અવસ્થાને કારણે જિંદગીનો કોઈ ભરોસો નથી એવા સંજોગોમાં જો આપ શીલાના લગ્ન મારી સાથે કરાવશો તો મારું અને શીલાનું શેષ જીવન સુખમય પસાર થાય અને આપની હયાતી દરમ્યાન જ શીલા ને જીવનનો કોઈ સધિયારો મળી જાય "એકી શ્વાસે આટલું બોલ્યા પછી થોડીવારના વિરામ બાદ ફરી તેણે આગળ ચલાવ્યું " મારા જે કારણ સબબ મારા પિતાજીના દેહાંતનો હું નિમિત્ત બન્યો છું એનું પ્રાયશ્ચિત આ રીતે કરી મારા દિવગંત પિતાના આત્માને શાંતિ આપી શકીશ "
એક ચિત્તે શાંતિથી બધું સાંભળ્યા પછી મનોરમભાઈએ જવાબ આપ્યો " જયેશ,તારી મનોવ્યથા હું સમજુ છું અને તારી રીતે તું સાચો છે, પણ શીલાને હવે પુનર્લગ્ન કરવાની ઈચ્છા જ નથી અને તે કારણસર જ તેણે
અહીં સુધી આવી, કંઈક મુશ્કેલીઓ નો સામનો કરી આગળ અભ્યાસ કરી આજે અહીં પદ, પૈસો અને પ્રતિષ્ઠા હાંસલ કર્યા છે. વાત રહી સ્વ.રસેન્દુભાઇના આત્માને શાંતિ આપવાની, તો જેને તું હયાતીમાં શાંતિ ન આપી શક્યો, તારા કારણે જેનું અકાળ અને આકસ્મિક અવસાન થયું તેને તું હયાતી બાદ શાંતિ શું આપી શકવાનો હતો ?
માટે એ બાબતે તું આગળ વિચાર કરવો બંધ કર અને આ તો અમેરિકા છે, જેમ પહેલીવાર તને ઓસ્ટ્રેલિયન યુવતી મળી ગઈ એમ હવે બીજા કોઈ પ્રદેશની કન્યા આસાનીથી મળી જશે આ થોડું આપણું ભારત છે ?" દરમ્યાનમાં કોઈ પણ મુશ્કેલી કે તકલીફ હોય તો અવશ્ય આ તારું ઘર જ છે અમને નિઃસંકોચ જણાવી આવતો રહેજે.
મનોરમભાઈની વાત પુરી થતા શીલા ચા-નાસ્તો લઈને આવી. ચા-નાસ્તાને ન્યાય આપી, પુન: મનોરમભાઈના ચરણસ્પર્શ કરી જયેશ ત્યાંથી નિરાશ વદને રવાના થયો.
જયેશના ગયા પછી મનોરમભાઈએ શીલાને કહ્યું " જૂઠું બોલી,ચાલાકી કરીને છટકી જનાર માણસ આખરે જિંદગીથી હારે છે પછીથી તે માત્ર જિંદગી પુરી કરે છે જિંદગી જીવી શકતા નથી. આ તેનો પ્રત્યક્ષ પુરાવો"
ગુરુવારનો દિવસ હતો. સવારનો સમય હતો. શેલી પોતાના ક્લિનિકમાં હજુ આવે જ છે એવામાં બે અમેરિકન મહિલાઓ દવાખાનામાં પ્રવેશે છે.બે પૈકી એક મહિલા દરદીએ પોતાનો પરિચય આપતાં કહ્યું
"ગુડ મોર્નિંગ, મેડમ, હું મીસીસ કેટ્ટી ડો.સ્મિથની પેશન્ટ છું અને ડો. સ્મિથે મને આપને કન્સલ્ટિંગ માટે રીફર કરેલ છે.એટલું કહેતા પોતાની ફાઈલ ડોક્ટર શેલીના હાથમાં મૂકી
"હા, ગઈકાલે જ ડો.સ્મિથનો મને ફોન હતો અને તમારા કેસ બાબતે તેણે મને ટૂંકમાં જણાવ્યું છે " મીસીસ કેટ્ટીની ફાઈલ લેતા શેલીએ કહ્યું ફાઇલમાંના એક પછી એક કાગળો વાંચ્યા બાદ શેલીએ કહ્યું
" મેડમ,ફાઈલ જોતા એમ લાગે છે કે તમારી આજસુધીની બધીજ ટ્રીટમેન્ટ યોગ્ય રીતે થઇ છે પણ ચિંતાનું એકમાત્ર કારણ એ છે કે ગર્ભાશયના કેન્સરના ઓપરેશનને આજે છ માસ જેવું થવા છતાં તમારી મુશ્કેલી હજુ ત્યાંજ સ્થિર છે.આજે આપણે સોનોગ્રાફી કરી દવાની અસર કેટલા પ્રમાણમાં છે તે તપાસી લઈએ
આપની સાથે આવેલ આ બહેન કોણ છે ?" સોનોગ્રાફી રૂમ તરફ આગળ વધતાં શેલીએ પૂછ્યું
" એ બહેન અમારા નિકટના સ્નેહી છે, મારા પતિને આજે ઓફિસ કામે બહાર જવાનું થતા તેઓ મારી જોડે આવેલ છે " એમ કહેતાં મિસિસ,કિટ્ટી સોનોગ્રાફી ખંડમાં દાખલ થયા
થોડીવારમાં સોનોગ્રાફી થઇ જતાં ડો.શેલીએ કહ્યું " તમે એક કામ કરો, હવે તમારા લોહી-પેશાબનું પરીક્ષણ કરાવી તેનો રિપોર્ટ તમારા પતિ સાથે મોકલશો તમારે ધક્કો ખાવાની જરૂર નથી."
મિસિસ કિટ્ટી અને તેની સાથે આવેલ મહિલા વિદાય થયા
*******
ત્રણેક દિવસ પછી મિસિસ કીટ્ટીના પતિ દવાખાને આવ્યા
ડો.શેલીની કેબિનમાં કોઈ દરદી હોય તેઓ પ્રતીક્ષા ખંડમાં બેસતાં પોતાનું વિઝિટિંગ કાર્ડ ડોક્ટરને પહોંચાડવા ચપરાશીને આપ્યું
થોડીવારે ડો.શેલીએ એમને અંદર બોલાવ્યા પોતાનો પરિચય આપતાં તેણે કહ્યું "હું મી.જોલી,મિસિસ કિટ્ટી નો પતિ છું અને આપના સૂચન મુજબ આ સાથે લોહી-પેશાબના પરીક્ષણનો રિપોર્ટ લઇ આવ્યો છું
મી.જોલીનાં ચહેરા સામે જોઈ ડો.શેલીએ વિઝિટિંગ કાર્ડ વાંચ્યું
*Mr Jolly R.D. New York (N.Y.)* કાર્ડ વાંચી બાજુ ઉપર મૂકતાં ડો.શેલી એકીટસે મી.જોલીને તાકતા રહ્યા થોડા કાળા,થોડા સફેદ એવા કાબરચીતરા ટૂંકા વાળ,કપાળ ઉપર જીણી અસંખ્ય કરચલીઓ,ઊંડી ઉતરી ગયેલ જીણી આંખ,આંખની નીચે કાળા કુંડાળા,જાડા કાચના કાળી ફ્રેમના ચશ્મા જોઈને ડો.શેલી વિચારે ચડ્યા કે આ ચહેરો ક્યાંક જોયેલો હોય અને પરિચિત હોય એવું લાગે છે.
ડો.શેલીનું મગજ ચકરાવે ચડ્યું પોતાની સામે દર્દીના રિશ્તેદાર બેઠા છે એ પણ એને ખ્યાલ ન રહ્યો
વિચારમાંને વિચારમાં એનું ધ્યાન મી.જોલીના જમણા હાથમાં પહેરેલી વીટી તરફ ગયું,
એકદમ ડો.શેલીને મગજમાં ચમકારો થયો વર્ષો પહેલા જોયેલી દશ કેરેટના શુક્રના રિયલ ડાયમન્ડ જડિત સુવર્ણ અંગૂઠી જોઈ ડો,શેલી ઘડીભર ભૂતકાળમાં સરી પડી. હવે તેને શંકા ગઈ કે મી.જોલી એ બીજું કોઈ નહીં પણ આજથી ત્રીસવર્ષ પહેલાં પોતાના માં-બાપને અને ખુદ પોતાને પણ અંધારામાં રાખી, જૂઠું બોલી પોતાની સાથે બીજાં સિવિલ મેરેજ કરનાર આ જયેશ રસેન્દુભાઇ દેસાઈ જ છે.જયેશે અમેરિકા આવીને પોતાનું નામ બદલી નાખ્યું હોવા છતાં ચાલાક શેલી તેને તુરત જ ઓળખી ગઈ.તેમ છતાં શેલીએ પોતાની શંકા દ્રઢ કરવા પૂછ્યું પણ ખરું "મી.જોલી,આર યુ ઇન્ડિયન ?
જવાબમાં તેણે કહ્યું "યસ,ડોક્ટર આઈ એમ ગુજરાતી એન્ડ માઇ વાઈફ ઇઝ ઓસ્ટ્રેલિયન " આમ શેલીએ પોતાની શંકાને ખાતરીમાં ફેરવી પોતે જયેશને ઓળખી ગઈ હોવા છતાં અજાણ્યા રહી મિસિસ કેટ્ટીના લોહી-પેશાબ પરીક્ષણનો રિપોર્ટ જોતાં ડો.શેલીએ કહ્યું " મી.જોલી, સામાન્ય જીવનમાં બનતું હોય છે એમ જૂઠું બોલીને કોઈને અંધારામાં રાખવાનું અમારા વ્યવસાયમાં નૈતિકતા વિરુદ્ધ છે તેથી આ રિપોર્ટ જોયા પછી તમને મિસિસ કેટ્ટીની તબિયત વિષે ચેતવવા જરૂરી છે " રાજા દશરથના શબ્દવેધી બાણ જેવું ઘાતક વ્યંગબાણ ડો. શેલીએ છોડ્યું
"લોહી-પેશાબના અને સોનોગ્રાફીના રિપોર્ટ જોતા એવું લાગ્યું છે કે, ગર્ભાશયનું ઓપરેશન કરાવ્યા પહેલા જ કેન્સરના અમુક સેલ્સ શરીરના જુદા જુદા ભાગમાં ફેલાઇ ગયા છે ખાસ કરીને લીવરને એંશી ટકા ઘેરી વળેલ છે એ સેલ્સ કાબુમાં લેવા પુષ્કળ એન્ટી બાયોટિક્સ આપવામાં આવી હોવાને કારણે એ વધુ પડતો બોજો કિડની સહન ન કરી શકવાથી એક કિડની તો ફેઈલ થઇ જ ગઈ છે, અને બીજી કિડની પણ તૈયારીમાં છે.આ સંજોગોમાં લીવર બચાવવાનો એન્ટીબાયોટિક્સ સિવાય બીજો કોઈ વિકલ્પ નથી, અને એન્ટી બાયોટિક્સ કિડની હવે જીરવી શકે એમ નથી. કદાચ તમે લીવર ટ્રાન્સપ્લાન્ટ માટે વિચારતા હો, તો પણ આ તબક્કે તે અતિશય જોખમી શસ્ત્રક્રિયા છે "
" આ સંજોગોમાં તમે શું અભિપ્રાય આપો છો ?"અતિશય ચિંતામાં ઘેરાયેલા જોલીએ પૂછ્યું
"મારા મત પ્રમાણે આજે જે સ્થિતિ છે એમાં અન્ય કોઈ ઉપાય દેખાતો નથી અમે દાક્તરો આશ્વાશન આપી શકીયે આયુષ્ય નહીં પહેલા લીવર પછી કિડની એમ એક પછી એક અંગ નિષ્ક્રિય થઈ જશે, જેને અમે અમારી તબીબી ભાષામાં Multi Organ Failure કહીએ છીએ જે ગમે ત્યારે બની શકે તેની કોઈ નિશ્ચિત અવધિ કહેવી મુશ્કેલ છે છતાં આપણે શક્ય તેટલા બધાજ પ્રયત્નો કરી છૂટીએ તમે ઈચ્છો તો અહીં મારા નર્સીંગ હોમમાં તેને દાખલ કરી શકો છો જેથી કોઈ ક્રિટિકલ સમયે અમારો મેડિકલ અને નર્સીંગ સ્ટાફ તેની સારવાર અને દેખભાળ કરી શકે." ડો.શેલીએ દરદની ગંભીરતા ખુલાસા સાથે સમજાવતા કહ્યું
" મેડમ એ માટે હું તૈયાર છું. આવતીકાલે કીટ્ટીને અહીં જ દાખલ કરી દઈએ.આભાર એટલું કહી જોલી નીકળી ગયો.
*******
સાંજે સાતવાગ્યે દવાખાનું છોડી શેલી ઘેર પહોંચી મનોરમભાઇ પણ સંધ્યા-પૂજાથી પરવારી શેલીની રાહ જોતા બેઠા હતા.શેલીએ સાંધ્ય સ્નાન પતાવી રસોઈ કરવાની શરૂઆત કરી પણ તે આજે બેચેન હતી એનો જીવ રસોઈમાં ન હતો જેમતેમ રસોઈ કરી બાપ દીકરી જમવા બેઠા ત્યારે પણ શેલી કઈંક ઊંડા વિચારમાં હોય એ રીતે દુઃખી,નિરાશ,અને ચિંતિત જોતા મનોરમ ભાઈએ પૂછ્યું " કેમ બેટા તબિયત તો ઠીક છે ? આજે કેમ ઉદાસ અને ચિંતિત દેખાય છે ? દવાખાનામાં કોઈ ક્રિટિકલ કેસ આવ્યો છે ? શું બાબત છે ?
શેલીની આંખમાં આંસુ ઉભરાઈ આવ્યા અને બોલી ,"ના પપ્પા એવું કંઈ નથી પણ આજે દવાખાનામાં બનેલ એક કિસ્સાએ મને અંદરથી જંજોડી નાખી છે. આજથી 30 વર્ષ પહેલાં મારું લગ્ન વડોદરાના જયેશ સાથે થયા હતા અને માત્ર આઠ જ મહિનામાં જયેશ તરફથી લગ્નવિચ્છેદનો પત્ર આવ્યો હતો એ યાદ છે ?"
મનોરમભાઇ સહેજ હાસ્ય વેરતા કહ્યું " ઓહો,,પણ અચાનક એનું આજે શું છે ? એ તારા મગજમાં ઓચિંતું ક્યાંથી આવી ગયું ? "
પપ્પા,જયેશે ત્યારે જે ઓસ્ટ્રેલિયન યુવતી સાથે લગ્ન કર્યા હતા એ મિસિસ કિટ્ટી અચાનક જ બે દિવસ પહેલા મારા ક્લિનિક ઉપર તબિયત બતાવવા આવેલ અને આજે ખુદ જયેશ પણ રૂબરૂ મારા ક્લિનિકે આવ્યો હતો. અને આવતીકાલે મિસિસ કીટ્ટીને આપણા ક્લિનિકમાં દાખલ પણ કરીએ છીએ તે અહીંથી થોડે દૂર ન્યુયોર્કમાં જ રહે છે. એકદમ રૂપાળો, વાંકડિયા વાળ,ગુલાબી ગાલ અને હસમુખો એ જયેશ આજે સાવ બદલાઈ ગયો છે,પત્નીની તબિયતની ચિંતામાં તેના રૂપ-રંગ દેખાવ અને ચહેરો પણ બદલાઈ ગયા છે. એ મને ઓળખી ન શક્યો પણ મને એવી શંકા જતાં આડકતરી રીતે પૂછી ખાતરી કરી. મેં એને કોઈ પણ ઓળખાણ આપ્યા વિના એક પેશન્ટ તરીકેજ ટ્રીટ કર્યો મિસિસ કીટ્ટીની હાલત ક્રિટિકલ છે એ બધું એને વિગતે સમજાવ્યું અને એ પણ કહ્યું કે એના શરીરના બધાજ અંગો એક પછી એક નિષ્ક્રિય થઇ જતા હોય,આ તબ્બકે લાંબો સમય બચવાની કોઈ આશા નથી."
" બેટા, ખુબજ દુઃખની વાત છે.પોતાની નાદાનિયતને કારણે પોતે પિતા ગુમાવ્યા,જ્ઞાતિની શુશીલ સુશિક્ષિત કન્યા ગુમાવી,અને હવે જેને પ્રેમ કરીને પરણ્યો એ પત્ની પણ ગુમાવવાની નોબત આવી.રસેન્દુભાઇના મોતનું જે કારણ બન્યું હતું એ કારણ જ આજે મરણ પથારીએ છે.
દીકરી, જયારે તેણે પત્રદ્વારા છૂટાછેડા આપ્યા હતા તે દિવસે તારા આંસુએ મારા હૃદયને વલોવી નાખ્યું હતું અને એ તારા નસીબનો દોષ નહીં પણ મેં જે ઉતાવળીયો નિર્ણય લઈ ઘડિયા લગ્ન લીધા એ કારણે હું મારી જાતને દોષિત સમજતો હતો.યાદ કર મેં તને ત્યારે જ કહ્યું હતું કે "મારો અંતરાત્મા કહેછે કે એજ જયેશ ભવિષ્યમાં પસ્તાશે અને આંખમાં આંસુ સાથે તારી માફી માગવા આવશે અને એ આજે ત્રીશ વર્ષે સાચું પડ્યું" જે દિવસે નિર્દોષ સ્ત્રીની આંતરડી કકળી અને એની આંખમાંથી આંસુ પડે તે દિવસથી તમારા ભાગ્યની કબર ખોદાવવી શરૂ થઇ જાય છે. અબળાના આંસુ અને નબળાના નિસાસા વિશ્વની ભલભલી ધુરંધર મહાસત્તાને પણ ધૂળ ચાટતા કરી દે છે. જે બન્યું એ બધું જ ઈશ્વર નિર્મિત છે આપણને તેના પ્રત્યે પુરી સહાનુભૂતિ પણ છે એ સિવાય આપણે બીજું કરી પણ શું શકીએ ?ચાલ હવે એ ભૂતકાળ ભૂલી જઇ અને શાંતિથી જમી લે" .
******
બીજે દિવસે જોલી અને મિસિસ કિટ્ટી ક્લિનિક પર પહોંચ્યા અને તેને I.C.U.માં દાખલ કરી ડો.શેલીની અંગત નિગાહબાની નીચે સઘન સારવાર શરૂ કરી.આમને આમ બે અઠવાડિયા વીતી ગયા મિસિસ કિટ્ટી પોતાનાજ અંગત સ્નેહી હોય એ રીતે પોતે જાતે ધ્યાન આપી ડો.શેલી દિવસમાં બે વાર રૂબરૂ વિઝીટ લઇ રિપોર્ટ તપાસી અને મદદનીશ તબીબને જરૂરી સૂચના આપતી હતી અથાગ મહેનત પછી જયારે ડો.શેલીને એમ લાગ્યું કે હવે મિસિસ કિટ્ટી ઉપર કોઈ દવા કારગત નીવડે એમ નથી અને તે હવે એ થોડા દિવસની મહેમાન છે ત્યારે ગમગીન ચહેરે તેણે જોલીને કહ્યું " મી. જોલી, હું દિલગીર છું અમારા અથાગ પરિશ્રમ પછી મિસિસ કેટ્ટીને કોઈ દવા અસર કરતી નથી હવે એ થોડા દિવસની મહેમાન હોય તમે તેને ઘેર લઈ જઇ શકો છો"
સાંભળતા જ જોલી ભાંગી પડ્યો આંખમાં આંસુ સાથે બોલ્યો " ડોક્ટર, તમે અને તમારા સ્ટાફે મિસિસ કેટ્ટીને પોતાના અંગત સમજી તેને સાજા કરવા ખુબ મહેનત કરી પણ લાગે છે કે હવે એની આયુષ્યની દોરી તૂટવા ઉપર છે.મેડમ આપનું બિલ ?
ડો.શેલીએ કહ્યું," મને દુઃખ થાય છે કે હું કઈ વિશેષ ન કરી શકી.તમે આજે ઘેર જાવ,સ્વસ્થ થાઓ અને બે ત્રણ દિવસ પછી ફરી આવી બિલ ચૂકવી જજો એ દરમ્યાન હું બિલ તૈયાર કરાવી રાખીશ ઓ.કે ? પ્લીઝ ટેઈક કેર"
"ઓ.કે. થેન્ક યુ ડોક્ટર" એવું કહી મિસિસ કેટ્ટીને પોતાની સાથે લઇ જોલી રવાના થયો.
*******
ત્રણ ચાર દિવસ પછી જોલી ડો.શેલીની એપોઇન્ટમેન્ટ લઇ દવાખાને આવ્યો
ડો, શેલીએ પોતાની કેબિનમાં બોલાવતાં પૂછ્યું " કેમ છે મિસિસ કેટ્ટીને ?"
જોલીએ જવાબ દેતા કહ્યું, તેણીને ઘણું સારું છે અને આપની દવાથી તેને ઘણી રાહત છે.
હળવા સ્મિત સાથે ખુશી વ્યક્ત કરતાં શેલીએ કહ્યું " Thank God ! (ઈશ્વરનો આભાર)
જોલીએ કહ્યું "ડોક્ટર,તમે મિસિસ કીટ્ટીને બચાવવા ખુબ કોશિશ કરી,પણ મારા ભાગ્યના દોષે એ પુન: સ્વસ્થતા પ્રાપ્ત ન કરી શકી ખરેખર આપ પૃથ્વી ઉપરનો ઈશ્વરીય પડછાયો છો" આપનું બિલ તૈયાર હોય તો આપો હું એ ચૂકવવા આવ્યો છું "
ડો.શેલીએ વ્યંગાત્મક સ્માઈલ સાથે કહ્યું " એવું નથી મેં તો મારી ફરજ માત્ર બજાવી છે ઘણીવાર યોગ્ય સમયે યોગ્ય વ્યક્તિને ઓળખવામાં પણ માણસ થાપ ખાઈ જતો હોય છે ત્યારે પડછાયો તો કેમ ઓળખી શકે ? " શેલીએ ફરી બ્રહ્માસ્ત્ર સમું ત્રીજું વ્યંગબાણ છોડ્યું
"વાત રહી બિલ બાબતે તો આપને જણાવું કે આપે કોઈ બિલ ચૂકવવાનું થતું નથી,એક ગુજરાતી બીજા ગુજરાતીને વિદેશની ધરતી ઉપર જરૂર પડે મદદ ન કરે તો એ સંસ્કારમાં ધૂળ પડી તમે કદાચ મને નહીં ઓળખતા હો પણ હું આપને ભૂલી નથી મી.જયેશ રસેન્દુભાઇ દેસાઈ શેલીએ છેલ્લું અગ્ન્યાસ્ત્ર છોડ્યું
પોતાનું પૂરું મુળનામ ડોકટરની જીભે સાંભળતા જોલી અચંબો પામી ગયો અને પૂછ્યું "અરે,જયારે આપણે આ પહેલાં કોઈ દિવસ ક્યાંય મળ્યા હોઈએ એવું પણ મને યાદ નથી તો આપ મને કેવી રીતે ઓળખો છો ? હું તો આપને ઓળખતો નથી"?
" તમે સાચા છો,થોડીવારની ટૂંકી મુલાકાત લોકોને બહુ યાદ રહેતી નથી પણ એવી જ આપણી એક માત્ર ટૂંકી મુલાકાત મારી આંખ સામે આજે પણ તરવરે છે.આજથી 30 વર્ષ પહેલા તમેં અહીં ઓસ્ટ્રેલિયન યુવતી સાથે લગ્ન કરી લીધા હોવા છતાં તમારા માં-બાપને અંધારામાં રાખી એક નિર્દોષ આશાતરસી યુવતી સાથે છેતરપિંડી કરી વડોદરાની કોર્ટમાં સિવિલ મેરેજ કરેલાં એ યાદ છે ? હું એ જ મનોરમભાઈની દીકરી શીલા છું
આટલું સાંભળતા તો જોલીનાં રૂંવાડા ઉભા થઇ ગયા તેના પગ નીચેની ધરતી સરકવા લાગી, બન્ને કાનની પાછળના ભાગેથી પરસેવાના રેલા ટીપાં રૂપે ટપકવા માંડ્યા,કાનની બુટ લાલ થઇ ગઈ,પગના તળિયે પરસેવાને કારણે મોજાં ભીના થઇ ગયા, કેબિનમાં રહેલ એ.સી.માંથી ફૂંકાતો ઠંડો પવન તેને દઝાડવાં લાગ્યો, ઉપર ફરતા શિલિંગ ફેન સાથે જાણે પોતે બંધાઈ ગયો હોય એમ બધું ગોળ ગોળ ફરતું લાગવા માંડ્યું,તેને ચક્કર આવવા લાગ્યા લગ્ન માટે આગ્રહ કરતા પિતાજીના શબ્દોના પડઘા તેના કાનમાં ગુંજવા લાગ્યા " આપણા રીતરિવાજ,ધર્મ,અને સંસ્કારને વિદેશી ધરતી ઉપર ઉજાળે એવી સુલક્ષણા છે."
જોલીની બેચેની વધતી જોઈ શેલીએ પોતાના ટેબલ ઉપર રહેલ પાણી ભરેલો ગ્લાસ આપતા કહ્યું
રિલેક્સ,રિલેક્સ, મી.દેસાઈ
જયેશે પાણી પીધું,માંડ માંડ થોડી સ્વસ્થતા કેળવી તે બોલ્યો ઓહ,માય ગોડ ! ખરેખર જે બની ગયું એનો મને અફસોસ છે.યુવાનીમાં પશ્ચિમી દેશની હવામાં હું ભાન ભુલ્યો હતો એટલું જ નહીં પણ મારા અવિચારી કૃત્યને કારણે મેં મારા પિતાને આઘાત પહોંચાડ્યો અને માત્ર એજ કારણસર મેં એની શીળી છાંય ગુમાવીએટલું જ નહીં પણ મારી આજની પરિસ્થિતિ એ મેં કરેલા પાપની જ સજા છે" શરમથી ઝૂકેલા નીચા માથે જયેશે ગળગળા સ્વરમાં કહ્યું
"મી.જયેશ ફરી ફરીને આજે માફી માંગવાની જરૂર નથી આ અગાઉ છૂટાછેડા દેતા પત્રમાં તો તમે માફી માગતા લખ્યું જ છે કે " આ મારી મજબૂરી છે મને માફ કરજે " પ્રખર તપતા સૂર્યના કિરણો જયારે પથ્થર ઉપર પડે ત્યારે એ પથ્થર પણ સોનાનો જ લાગે એમાં તમારો દોષ નથી,શેલી એ અંતિમ વ્યંગબાણ છોડ્યું
કેબિનની દીવાલો પણ જાણે આ અભૂતપૂર્વ ઘટનાની સાક્ષી બનતી હોય એમ વાતાવરણ ગંભીર થઇ ગયું
થોડીવાર શાંતિ ફેલાઈ ગઈ પછી શેલીએ કહ્યું " મી,જોલી કોઈ પણ ચિંતા વિના તમે જાવ, મિસિસ કેટ્ટીની તબિયતની સંભાળ રાખજો અને ગમેત્યારે મારી જરૂર પડે નિશ્ચિન્ત રીતે મને ફોન કરી દેજો લ્યો આ મારુ વિઝિટિંગ કાર્ડ, ફરી ક્યારેક આવો ત્યારે વિના સંકોચ ઘેર આવજો મુ. પપ્પા પણ અહીં જ મારી સાથે રહે છે એ બહાને તમે તેને પણ મળી શકશો"
ગમગીન અને ઉદાસ ચહેરે જોલીએ કેબીન છોડી
*****
આ વાતને આઠ-દશ મહિના વીતી ગયા હશે
સાંજના સાતેક વાગ્યા હશે આજે અચાનક જ જોલી ફરી દવાખાને આવ્યો, ક્લિનિકમાં દરદીઓ ઓછા હોવા સબબ ડો શેલી ફુરસદની પળોમાં પોતાની કેબિનમાં આરામ ફરમાવતી હતી.પ્રવેશ પરવાનગી લઇ જોલી કેબિનમાં પ્રવેશ્યો આછા સ્મિત સાથે શેલીએ તેને આવકાર આપતાં પૂછ્યું "કેમ છે મિસિસ કેટ્ટીને ?"
ભાંગેલા સ્વરે જોલીએ એ પ્રત્યુત્તર વાળ્યો " મિસિસ કેટ્ટી હવે આ દુનિયામાં નથી રહી, લગભગ છ એક મહિના પહેલા એનું નિધન થઈ ગયું છે."
"ઓહ,સો સોરી,આમતો કેસ ખોટો જ હતો એના છેલ્લા રિપોર્ટ જોયા પછી એની બચવાની કોઈ સંભાવના હતી જ નહીંપણ આયુષ્ય હતું ત્યાં સુધી ખેંચાયું શેલીએ દિલસોજી આપતા કહ્યું
" ઘણો સમય થઇ ગયો, ઘરમાં એકલું ગમતું ન હોય મને થયું કે તમને આ સમાચાર આપી આવું અને મુ.મનોરમભાઈને મળી આવું " જોલીએ કહ્યું
" સારું થયું તમે આવ્યા ચાલો આપણે સાથે જ ઘેર જઈએ આમે ય હવે મારો સમય પૂરો થવામાં છે " એમ કહી શેલી ઘેર જવા ઉઠી સાથે જોલી પણ જોડાયો
ઉપરના જ માળે રહેતી શેલીએ ઘરમાં પ્રવેશતા જોલીને આવકાર આપી બેસવા કહ્યું બીજા ખંડમાં વાંચન કરતા મનોરમભાઈને શેલીએ જઈને કહ્યું " પપ્પા,જયેશ તમને મળવા આવ્યો છે એની પત્ની મિસિસ કેટ્ટીનું અવસાન થઇ ચૂક્યું છે"
થોડીવારે મનોરમભાઇ બહાર આવ્યા જયેશને આવકાર આપતા મિસિસ કેટ્ટીનો ખરખરો કર્યો જયેશે ઉભા થઇ ગુન્હાહિત ભાવે મનોરમભાઈના ચરણ સ્પર્શ કર્યા દરમ્યાનમાં શેલી ચા-નાસ્તો બનાવવા રસોડામાં ગઈ.
થોડી આડાઅવળી વાત કરી સંકોચ સાથે જોલીએ કહ્યું " વડીલ, ભૂતકાળમાં જે બની ગયું એ મારી ગંભીર ભૂલ હતી હું એ સ્વીકારું છું અને મારી એ ભૂલની સજા આજે હું ભોગવું છું,મારા પત્ની સાથેના મારા 32 વર્ષના ઘરસંસારમાં અમને સંતાન પ્રાપ્તિ થઈ નથી જેથી આજે હું એકલો અટૂલો બની ગયો છું આ બાજુ શીલા પણ અવિવાહિત રહેતાં એ પણ એકલી છે આપનીઉંમર અને અવસ્થાને કારણે જિંદગીનો કોઈ ભરોસો નથી એવા સંજોગોમાં જો આપ શીલાના લગ્ન મારી સાથે કરાવશો તો મારું અને શીલાનું શેષ જીવન સુખમય પસાર થાય અને આપની હયાતી દરમ્યાન જ શીલા ને જીવનનો કોઈ સધિયારો મળી જાય "એકી શ્વાસે આટલું બોલ્યા પછી થોડીવારના વિરામ બાદ ફરી તેણે આગળ ચલાવ્યું " મારા જે કારણ સબબ મારા પિતાજીના દેહાંતનો હું નિમિત્ત બન્યો છું એનું પ્રાયશ્ચિત આ રીતે કરી મારા દિવગંત પિતાના આત્માને શાંતિ આપી શકીશ "
એક ચિત્તે શાંતિથી બધું સાંભળ્યા પછી મનોરમભાઈએ જવાબ આપ્યો " જયેશ,તારી મનોવ્યથા હું સમજુ છું અને તારી રીતે તું સાચો છે, પણ શીલાને હવે પુનર્લગ્ન કરવાની ઈચ્છા જ નથી અને તે કારણસર જ તેણે
અહીં સુધી આવી, કંઈક મુશ્કેલીઓ નો સામનો કરી આગળ અભ્યાસ કરી આજે અહીં પદ, પૈસો અને પ્રતિષ્ઠા હાંસલ કર્યા છે. વાત રહી સ્વ.રસેન્દુભાઇના આત્માને શાંતિ આપવાની, તો જેને તું હયાતીમાં શાંતિ ન આપી શક્યો, તારા કારણે જેનું અકાળ અને આકસ્મિક અવસાન થયું તેને તું હયાતી બાદ શાંતિ શું આપી શકવાનો હતો ?
માટે એ બાબતે તું આગળ વિચાર કરવો બંધ કર અને આ તો અમેરિકા છે, જેમ પહેલીવાર તને ઓસ્ટ્રેલિયન યુવતી મળી ગઈ એમ હવે બીજા કોઈ પ્રદેશની કન્યા આસાનીથી મળી જશે આ થોડું આપણું ભારત છે ?" દરમ્યાનમાં કોઈ પણ મુશ્કેલી કે તકલીફ હોય તો અવશ્ય આ તારું ઘર જ છે અમને નિઃસંકોચ જણાવી આવતો રહેજે.
મનોરમભાઈની વાત પુરી થતા શીલા ચા-નાસ્તો લઈને આવી. ચા-નાસ્તાને ન્યાય આપી, પુન: મનોરમભાઈના ચરણસ્પર્શ કરી જયેશ ત્યાંથી નિરાશ વદને રવાના થયો.
જયેશના ગયા પછી મનોરમભાઈએ શીલાને કહ્યું " જૂઠું બોલી,ચાલાકી કરીને છટકી જનાર માણસ આખરે જિંદગીથી હારે છે પછીથી તે માત્ર જિંદગી પુરી કરે છે જિંદગી જીવી શકતા નથી. આ તેનો પ્રત્યક્ષ પુરાવો"
No comments:
Post a Comment