Thursday, 30 July 2020

મજબૂરી

સી જી.રોડ ઉપરના વિશાળ "નિશાંત" ફ્લેટસના અઢારમા માળના ટેરેસમાં આરામ ખુરશી ઉપર બેઠાં પરીક્ષિત
સિગરેટનો દમ ખેંચતાં આથમતા સૂરજની સાથે પોતાના ડૂબતા ભવિષ્યને  નિહાળી રહ્યો હતો.
સિગરેટની ધુમ્રશેરમાં તેને પોતાના આશા-અરમાનની બળતી ચિત્તાના ધુમાડા દેખાતા હતા.  
     સમગ્ર વિશ્વમાં ફેલાયેલ કોવિદ-19 ની મહામારીને કારણે ચારેબાજુ ઉલ્કાપાત મચ્યો હતો. લાંબા સમયથી  લોકડાઉંનની પરિસ્થિતિને કારણે તમામ ધંધા,રોજગાર, ઉદ્યોગો, કારખાના ઉપર માઠી અસર બેઠી હતી.
શ્રમિકો સહુ વતન ભેગા થઇ જતાં કારખાનાઓમાં ઉત્પાદન બંધ થવાના કારણે તૈયાર માલનું વેચાણ અશક્ય બન્યું  ઉદ્યોગોની આવક તૂટી ગઈ હતી ચારે બાજુ મંદીનો કાળનાગ ભરડો લઇ ચુક્યો હતો.
આ પરિસ્થિતિમાં પરીક્ષિતને પણ નોકરીમાંથી છૂટો કરતાં આજકાલ કરતાં ચાર માસથી વધુ સમયથી એ ઘરમાં ભરાઈ બેઠો હતો. ફરી ઉદ્યોગ ક્યારે શરૂ થાય અને પોતે નોકરી ઉપર ફરી ક્યારે લેવાય એ અનિશ્ચિત હતું ચાર ચાર માસથી આવક બંધ થઇ જતા, અને ઘરખર્ચ યથાવત રહેતા પરીક્ષિતની મુંઝવણ એટલી હદે વધી ગઈ હતી કે છેલ્લા કેટલાક દિવસોથી એ ડિપ્રેશન હેઠળ આત્મહત્યા કરવાના અંતિમ પગલાં સુધી વિચારતો હતો.  
અનેક વિધ વિચારોના વમળમાં ઘુમરાતા પરીક્ષિત માટે કોફી લઈ આવતા નલિનીએ પૂછ્યું 
" શું ગુમસુમ બેઠા છો ? સાંજનો સમય છે બહાર વાતાવરણ પણ સારું છે તો કમસેકમ સોસાયટીના ક્લબ  હાઉસમાં તો જઈને બેસો ? ફ્લેટ્સના કેટલાય  લોકો ત્યાં ભેગા થાય છે ત્યાં જવાથી મન પ્રફુલ્લિત થશે ઘરમાં બેઠા બેઠા અનેક વ્યર્થ વિચારોથી તમારું દિમાગ ખરાબ થઇ જશે. "
" નલિની, હવે બાકી પણ શું રહ્યું છે ? જ્યારથી નોકરી ગુમાવી છે ત્યારથી અનેક ચિંતા ઘેરી વળી છે.હિસાબ કર,
મહિનાના 10,000/ લેખે ત્રણ મહિનાનું ભાડું રૂપિયા 30,000/ જીવન વીમાનું પ્રીમિયમ રૂ. 7,500/ મેડિક્લેઈમ વીમાં નું પ્રીમિયમ રૂ.15,000/, બેન્ક લોન નો હપ્તો માસિક રૂ,5,000/ લેખે ચાર માસના રૂપિયા 20,000/ ઉપરાંત દૂધ, કરિયાણું એ બધાના બિલ ચૂકવવા બાકી છે.ધોબી, અને શાકભાજીનો રોજિંદો ખર્ચો તો હજુ હું ગણતો નથી. આ મોંઘવારીમાં બચત પણ બધી જ  વપરાઈ ગઈ છે.  
લગભગ 75, 000/ નું કરજ તો આંગળીને વેઢે ગણી શકાય છે. હું ક્યારે અને કેવી રીતે એ ચૂકવીશ ?" પરીક્ષિતે ઊંડો નિસાસો નાખતા સજળ નયને નલિની સામું જોતા કહ્યું 
" ચિંતા ન કરો.આજની જે પરિસ્થિતિ છે એ કંઈ આપણા એક માટે જ નથી,સહુને આ પ્રશ્ન સતાવે છે ઘણા લોકો  નોકરી ગુમાવીને બેકાર થઇ ગયા છે, આપણને તો ઠીક છે કે આપણી પ્રતિષ્ઠાને કારણે દરેક જગ્યાએથી ઉધાર મળે છે અને એ લોકો પણ જાણતા હોય ઉઘરાણી નથી કરતા,પણ જેઓ રોજે રોજનું કમાઈને ખાતા હોય એની શી દશા ? એવું વિચારીને આશ્વાસન લેવું, ભગવાન જેવડો ધણી છે બધું પાર ઉતારી દેશે શ્રદ્ધા રાખો. " નલિનીએ સાંત્વના આપતા કહ્યું. 
" એ તો ઠીક છે પણ સતીશ મારી સાથે જ નોકરી કરતો હતો મારાથી  જુનીયર હોવાને કારણે એનો પગાર પણ ઓછો હતો, એટલે સ્વાભાવિક એની બચત પણ સીમિત હોય,વળી એની રહેણી કરણી પણ બાદશાહી અને એ પણ આજે મારી જેમ બેકાર હોવા છતાં એની ભપકવાળી જીવન શૈલીમાં સહેજે બદલાવ નથી આવ્યો એટલું જ નહીં પણ કાલ સુધી એક્ટિવા ઉપર ફરનાર સતીશ પાસે આવા કપરા કાળમાં બ્રાન્ડ ન્યુ સેન્ટ્રો ગાડી લેવાની સગવડ કઈ રીતે કરી હશે ? આજકાલ સતીશ અને એની પત્ની ગીરાને ગાડીમાં ફરતા હું જોઉં છું.
તું તો ટયુશન કરીને મહિને રૂપિયા 10,000/ પણ કમાઈ લે છે જયારે એને સતીષની નોકરી સિવાય બીજી કોઈ આવકનું સાધન નથી હમણાં હમણાં તો ગીરા ભાભી પણ કેટલા વટથી ફરે છે, એનું આવું ડ્રેસિંગ તો સતીષની નોકરી દરમ્યાન પણ નહોતું "આશ્ચર્ય સાથે પરીક્ષિતે ઘણા વખતથી મુંજવતી સમસ્યા નલિની પાસે રજૂ કરતા પૂછ્યું. 
"જવાદો ને,આપણે બીજાની ચિંતા શા માટે કરવી જોઈએ,?  સહેજ હસતા હસતા નલિનીએ  હળવા ટોનમાં જવાબ આપ્યો.
"નલિની, એને પોસાય છે અને એ કરે છે એમાં મને શું ? કરજ કરશે તો પણ એનુ કરજ મારે તો પૂરવું નથી ? પણ એક સહકર્મી અને સોસાયટીમાં રહેતા મિત્ર તરીકે ઇંતેજારી થઈ એટલે પૂછ્યું.
"તમને ખબર તો છે કે સતીષ ભાઈનો પગાર એક માત્ર એની આવકનું સાધન હતું જે અત્યારે બિલકુલ બંધ છે છતાં એની ભપકદાર જીવનશૈલી બંધ તો નથી થઇ પણ વધુ વૈભવશાળી બની છે તો એનું કારણ શું હોઈ શકે ?  આપણી સોસાયટીની બધીજ  બહેનોને પણ આ પ્રશ્ન થાય છે અને અંદરો અંદર ઘુસપૂસ પણ કરતા હોય છે.
આજકાલ ગીરા કાર સિવાય નીચે પગ નથી મુકતી એનું ડ્રેસિંગ,એનો મેઇકઅપ એનો ઠસ્સો, રોજે નિયત સમયે સુંદર વસ્ત્રોથી સજ્જ થઇ બહાર જવું અને મોડી રાત્રે ઘેર પાછું ફરવું એ બધું શું બતાવે છે ? આટલું જાણ્યા પછી બાકીનું સમજી જવાનું હોય એની સ્પષ્ટતા ન હોય " નલિનીએ ખુલાસો કરતા કહ્યું
" એટલે ?તું શું કહેવા માંગે છે, ગીરાભાભી અવળે રસ્તે ચડી ગયા છે ? ખરેખર જો એમ જ હોય તો દુઃખની વાત છે, આવી અનીતિની કમાણી કરી મોટર ગાડીમાં ફરવાનો શો અર્થ છે ? સતીષને હવે નોકરીની પણ જરૂર ક્યાં રહી ?" પરીક્ષિતે વળતો જવાબ આપતા કહ્યું,
" બસ, હવે તમે સમજ્યા તમને શું ખબર ગીરાની રોજની આવક રૂપિયા 30 થી 35 હજારની છે. બેંકમાંથી લોન લઈને લીધેલી સેન્ટ્રો કારના હપ્તા પણ બારોબાર ભરાય છે,ગઈકાલ સુધી સાદો મોબાઈલ વાપરનારી ગીરાના હાથમાં લેઈટેસ્ટ રૂપિયા 60,000/ નો આઈ.ફોન છે અને ખૂબી તો એ છે કે સતિષભાઈ આ બધું જાણવા છતાં આંખ આડા કાન કરી બેસી ગયા છે" નલિનીએ વાતનો ફોડ પાડતા કહ્યું.
"હવે સમજાયું સતીષની અમીરાઈનું કારણ, ગીરા આટલી ગીરી જશે એ સ્વપ્ને પણ કલ્પના ન હોતી, નલિની "આવક આંધળા બનાવે દે છે" તે આનું નામ, પરીક્ષિતે કહ્યું 
"પરીક્ષિત, જરૂરિયાત બહુ બુરી ચીજ છે એ સ્વીકાર્યું પણ જો એ જરૂરિયાર સીમિત રાખી હોય તો આટલી હદે નીચે ન ઉતરવું પડે,આપણે પણ જીવીએ જ છીએ ને ?રાજાશાહી ઠાઠ નિભાવવા આબરૂ ગીરવે ન મુકાય 
રોજ સાંજે નવી નવી ફેશનના આકર્ષક ડ્રેસ પહેરી શેરીના નાકા સુધી પગે ચાલીને જાય ત્યાં કોઈ અજાણી વૈભવશાળી ગાડી એની રાહ જોતી ઉભી હોય અને રાત્રે લગભગ  12, 12/30 ના અરસામાં વળી કોઈક બીજી જ વૈભવશાળી ગાડી તેને ઘર સુધી છોડી જાય. ખોટું શું આ તો સતીષભાઈને જ પોસાય
"જવા દે એ વાત ને એક દિવસ સહુ સહુના કર્મો સહુ ભોગવશે " વાતનો અંત લાવતાં પરીક્ષિતે કહ્યું
******
ટકોરાબંધ સ્વમાની પરીક્ષિતને પોતા ઉપર ચડેલ દેવું મુંજવતુ હતું પરીક્ષિતની મુંઝવણ નલિની સમજી ગઈ હતી.પરીક્ષિતની  ચિંતાતુર સ્થિતિ,વિલાઈ ગયેલું હાસ્ય,અને કરમાઈ ગયેલો ચહેરો સતત નજર સામે જોતા નલિનીનો જીવ કોચવાતો હતો. રોજ રાત્રે સુતા સુતા નલિની એ જ વિચારમાં રોજ ઓશીકાને અશ્રુભિષેક કરતી  હતી પણ કોઈ ઉપાય કે સરળ રસ્તો એને સૂઝતો ન હતો એને ડર હતો કે જો આ લાંબો સમય ચાલશે તો પરીક્ષિત ડિપ્રેશન અથવા મનોરોગી બની જશે. છતાં તે પોતાની ચિંતા ચહેરા પર ક્યારેય કળાવા દેતી નહોતી 
 નલિની રોજ સવારે નવ વાગ્યે નજીકના બંગલાઓમાં બાળકોને ટયુશન આપવા જતી હતી.
એક દિવસ ટયુશનેથી પરત આવેલી નલિનીએ  બેઠકખંડ માં ચિંતાતુર બેસેલ પરીક્ષિત પાસે જઈ આનંદિત ચહેરે તેના હાથમાં રૂપિયા 60,000/ મુકતા બોલી, "પરીક્ષિત, ભગવાને આપણી પ્રાર્થના સાંભળી છે લો આટલા રૂપિયામાંથી થોડું થોડું ક્રમાનુસાર કરજ ચૂકવો એ દરમ્યાન ભગવાન ફરી કોઈ રસ્તો કરી આપશે. "  
આટલા બધા રૂપિયાની ગડી જોતાં પરીક્ષિત ચમક્યો "નલિની, આ શું ? ક્યાંથી કાઢ્યા આટલા બધા રૂપિયા ?"
કોણે અને શું કામ આપ્યા ?" પરીક્ષિતના મગજમાં શંકાનો કીડો સળવળ્યો પછી તો પૂછવું જ શું ? થોડા દિવસ પહેલાં સતીશ અને એની પત્ની ગીરાની થયેલી વાત એને યાદ આવી. નક્કી નલિની ગીરાને પગલે ચાલી  મારી આબરૂ બચાવવા પોતાની આબરૂ વેંચતી હશે, એવો વિચાર પરીક્ષિતના મગજમાં ઘુસ્યો. 
નલિનીએ હળવા સ્મિત સાથે કહ્યું, " રિલેક્સ, રિલેક્સ,પરીક્ષિત આ રૂપિયા કોઈએ આપ્યા નથી પણ  એક રાત્રે ખુબ વિચારતા મને ઓચિંતું  યાદ આવ્યું કે લગ્ન પહેલાનું મારું એક બેંકમાં બચત ખાતું હતું એમાં સ્કૂલ,કોલેજ તરફથી મળતી સ્કોલરશીપ, વિવિધ સ્પર્ધાઓમાં મળેલ રોકડ ઇનામોં અને આપણા લગ્ન સમયે અમારા પક્ષેથી આવેલ ચાંદલા અને રોકડ ભેટ કે જે મારા પપ્પાએ ઘરમાં ન રાખતા મારા બેંક ખાતામાં મુક્યા હતા, એ  આજસુધીની વ્યાજની રકમ સાથે બેંકનું  ખાતું બંધ કરાવી અને ઉપાડેલી આ રકમ છે. 
ઘડીભર તો પરીક્ષિત આ વાત માનવા તૈયાર ન હતો પણ ચાલાક નલિનીની સુંદર નાટકીય રજુઆતથી પરીક્ષિતને વસ્યું કે કદાચ નલિની સાચી પણ હોઈ શકે, તેમછતાં હવે પરીક્ષિત વધુ વ્યથિત થયો 
      એ વાતને લગભગ દશેક દિવસ વીત્યા હશે, ફરી એક દિવસ  ટ્યુશનેથી પાછી વળેલી નલિનીએ પરીક્ષિતના હાથમાં રૂપિયા એક લાખ,વિશ હજાર ની ચલણી નોટના બંડલ હાથમાં મુક્તા ફરી એ જ નાટકીય અદાથી કૃત્રિમ હાસ્ય સાથે બોલી "પરીક્ષિત,મેં તમને અગાઉ કહ્યું હતું ને કે મારા પિયરમાં મારા નામે  ફિક્સ ડિપોઝીટ પડેલી છે, જે મેં અરજી કરી બેંક મારફત અહીંની શાખામાં ફેરવાવી અને આજે બધા રૂપિયા ઉપાડી લીધા તે આ છે. 
આ વખતે પરીક્ષિતને પાકો વ્હેમ પડ્યો લગ્ન પછીના આટલા વર્ષોમાં આવી કોઈ ફિક્સ ડિપોઝીટ હોવાની વાત ક્યારેય નહોતી થઇ અને અચાનક આજે જ આ રકમ ક્યાંથી આવી ? બીજો વિચાર એ પણ આવ્યો કે નોકરી ગુમાવે લગભગ ચારેક મહિના થયા હશે, છતાં શરૂઆતના કપરા દિવસોમાં આ ફિક્સ ડિપોઝીટ યાદ ન આવી અને અચાનક આજે કેમ ? નક્કી નલિનીએ ગીરા સાથે હાથ મેળવી તેની મારફત ગ્રાહક શોધ્યા હશે. 
જે સ્ત્રીને ખાનદાન અને સુ શીલ ધારી લગ્ન કર્યા એ આટલા વર્ષે આવી કુશીલ અને કુટિલ નીકળી ? ખરેખર દુઃખની વાત છે. હવે પરીક્ષિતની બેચેની વધતી ચાલી તેમ છતાં એ બાબતે નલિની સાથે કોઈ સ્પષ્ટતા કરીને શાંત પાણીમાં વમળ પેદા કરવા નહોતો ઈચ્છતો, દિવસોના દિવસ સુધી પરીક્ષિત સુઈ ન શક્યો અનેક જુદા જુદા વિચારો અને શઁકાના ભૂતે તેને ખુદને ભૂત જેવો બનાવી દીધો 
         એક રાત્રીએ પરીક્ષિત ટેરેસમાં સવાર સુધી જાગતા રહીને મનોમંથન કરતો રહ્યો, આખી રાત સુધીમાં સિગરેટના બે પાકીટ ફૂંકી માર્યા,વહેલી સવારે છ વાગ્યામાં ઉઠી સ્નાનાદિ કાર્ય પતાવી પૂજા કરી નલિનીના ટ્યુશને જવાની રાહ જોતો બેઠો હતો. સમય થતા નલિની પણ ઘરકામ પતાવી ટયુશને જવા નીકળી ગઈ.
પરીક્ષિતે હવે જીવનનો અંત લાવવાનું નક્કી કરી લીધું હતું  જે ચારિત્ર્ય અને પ્રમાણિકતાની જિંદગી જીવતો હતો એનો  બિલકુલ ખ્યાલ કર્યા વિના નલિની થોડી જરૂરિયાત પુરી કરવા બજારુ સ્ત્રી બની ગઈ ? આ વિચારે એના રુવાડા ઉભાથઇ ગયા. 
 

નલિનીનો દુપટ્ટો શોધી પોતાના બેડરૂમના પંખા સાથે બાંધી ગળે ફાંસો ખાવા ગાળિયો તૈયાર કર્યો
 પંખે લટકતા પહેલા પરીક્ષિત ભગવાનના ફોટા તથા પોતાના સ્વર્ગીય માતા પિતાના ફોટાને પગે લાગી પોતાના આ કૃત્ય બદલ માફી માગી એક ટેબલને સહારે ઉપર ચડી ઓઢણીનો બનાવેલ ગાળિયો જ્યાં હજુ ગળામાં પરોવે ત્યાં જ અચાનક..........   
ઘરના મુખ્ય દરવાજો ખુલવાના અવાજ સાથે નલિની રૂમમાં પ્રવેશી  મુખ્ય ખંડમાં પરીક્ષિતને ન જોતાં એ સીધી બેડ રૂમ તરફ ગઈ અને પરીક્ષિતને ફાંસો ખાવાની તૈયારીમાં જોઈ જોરથી ચીસ પાડી ઉઠી,પરીક્ષિત આ બૂમથી ચમકી ગયો અને પાછળ જોતા જ નલિનીને  ચોધાર આંસુએ રડતી જોઈ ટેબલ ઉપરથી નીચે ઉતરતાં રડતા રડતા કહ્યું 
" નલિની, તેં મને આ અપકૃત્ય કરવા પ્રેર્યો હતો અને જો તું આમ અચાનક  ન આવી  હોત તો હું ક્યારનો સ્વધામ પહોંચી ગયો હોત બસ હવે મારું જીવવું ઝેર થઈ ગયું છે મને મરવા દે. "   
" એવું મેં તમને શું દુઃખ દઇ દીધું ? હું કયાં અને કેવીરીતે નિમિત્ત બની ?" લાગણીશીલ રુદનથી નલિનીએ સ્પષ્ટતા માંગતા પૂછ્યું.
નલિની,અજાણ ન બન પ્લીઝ, તું પૂછ તારા આત્માને કે કઈ રીતે તેં મને છેતરી, મુરખ બનાવીને આ આવડી મોટી રકમની જોગવાઈ કરી ? હું શું મૂર્ખ છું કે તું જે કારણ અને બહાના આપે એને સ્વીકારી લઉં ? કાન ખોલીને સાંભળી લે કે દેહવ્યાપારના ધંધા થકી શ્રીમંત થવાનું કદાચ ગીરા અને સતીષને પોસાતું હશે પણ જે સમાજમાં હું પાંચમા પુછાઉ છું એ સમાજને અને મને એ હરગીઝ પોષાય તેમ નથી, તે આપેલ કુલ રૂપિયા 1,80,000/ જ એની સાબિતી છે કે આજકાલ તું ગીરાને પગલે ચાલી રહી છો"
ગુસ્સાથી ધ્રૂજતી નલિનીએ સામો જવાબ દેતા કહ્યું " બંધ કરો તમારો બકવાસ, શરમ નથી આવતી એક સુશીલ ગૃહલક્ષ્મી ઉપર મનઘડંત આક્ષેપ મૂકતાં ? જાવ લઈ આવો સાબિતી જે બાબતે તમે મારા ઉપર આક્ષેપ મુકો  છો એની. પરીક્ષિત,તમારી નોકરી ગયાના એકજ અઠવાડિયામાં તમે મનોરોગી બની ડિપ્રેશનમાં ધકેલાઈ ગયા હતા વધી ગયેલું કરજ, રોજિંદો ઘરખર્ચ, અને ભવિષ્યની નોકરીની અનિશ્ચિતતા એ તમને અર્ધ પાગલ બનાવી દીધા હતા હું તમારી એ દશા સહન કરી શકતી ન હોઉં મેં મારૂ  સોનાનું મંગળસૂત્ર તથા બન્ને બંગડી રૂપિયા 70,000/ માં વહેંચ્યાં જેમાંથી રૂપિયા 60,000/ તમને આપ્યા, અને મેં મારા માટે આ બગસરાના અને ગાભાની બંગડી તથા ચેન રૂપિયા 7000/માં ખરીદ્યા જેથી મારા અડવા હાથ અને ખાલી ગરદન જોતાં તમને વ્હેમ ન પડે, લ્યો આ બંગડી તથા ચેનનું બીલ જોઈ લો બાકીના રૂપિયા 3,000/ મેં દૂધ તથા શાકભાજીના મારી પાસે રાખ્યા
        હવે વાત રહી મોટી રકમની તો લગ્નમાં  સ્ત્રીધન તરીકે આપયેલ બધોજ કરિયાવર અને દાગીનો મેં વહેંચી અને એની ઉપજેલી કિંમત રૂપિયા 1,20,000/ પુરા તમને સોંપી દીધા, જુઓ આ સોનીનો આંકડો અને લ્યો આ આપણા બેંક લોકરની આ ચાવી, જોઈ આવો હવે લોકરમાં શું પડ્યું છે. જો હું તમને  એ સમયે સત્ય હકીકત કહું તો તમે મને એ રીતે કરવાની સ્પષ્ટ ના પાડો એટલે મારે બન્ને સમયે જુદા જુદા ખોટા બહાના બતાવવા પડ્યા છે. 
શરમ નથી આવતી પત્ની ઉપર આવા બે બેબુનિયાદ ગંદા આક્ષેપો મુકતા ? ખરેખર દુઃખની વાત છે કે આટલા વર્ષે પણ તમે તમારી પત્નીને ન ઓળખી શકયા. આજથી નહીં રામાયણકાળથી ચાલી આવતી પત્નીઓની આ સમસ્યા છે. ખુદ ભગવાન રામ પણ ક્યાં સીતાજીને પારખી શક્યા હતા અને એટલૅજ સીતાજીની અગ્નિપરીક્ષા લેવાણીને? તમે તો ઠીક છે પંખે લટકીને છૂટી જશો પણ પાછળથી મારે કુટુંબ અને સમાજને શું જવાબ દેવો ? મારે તો મહેણાં જ સાંભળવા ? સીતાજી તો ધરતીમાં સમાઈ ગયા,પણ હું ધરતી પર ન જીવી શક્ત ન ધરતીની અંદર સમાઈ શકત.
હું કોઈની દયાનું પાત્ર બની રસ્તે ભીખ માંગી ભૂખ ભાંગતા ન શરમાઉં પણ કોઈ સ્ત્રી લોલૂપની ભૂખ ભાંગી અને મારી જરૂરિયાર હું બિલકુલ ન સંતોષું. આજ સુધીના લગ્ન જીવનમાં તમને તમારી ધર્મપત્ની ઉપર એટલો વિશ્વાસ ન બેઠો ?
ખરેખર તમારી હીન વિચારસરણી માટે મને શરમ આવે છે કે તમે મારા પતિ છો. આ પતિ નહીં પણ " આપત્તિ " કહેવાય
નલિનીની સફાઈ સાંભળી પરીક્ષિત એક બાળકની જેમ ધ્રુસકે ધ્રુસકે રડતા નલિનીને પગે પડી ગયો અને બોલ્યો
" નલિની તું એક સામાન્ય સ્ત્રી નથી, કોઈ દૈવિ અવતારે મારી પત્ની તરીકે આવી છો, મને માફ કર. જયારે તેં મારી અને ઘરની આબરૂ સાચવવા તારા સ્ત્રીધન અને મગળસૂત્રને વહેંચી માર્યા, ત્યારે હું બેહૂદી શંકાનો શિકાર બની તારા ઉપર ગંદા આરોપ મુકતો રહ્યો. ગામનું કરજ ચુકવતા હું તારો કરજદાર બની ગયો. આજે હું તારી નજરમાંથી તો ઉતરી ગયો પણ ખુદ મારી નજરમાંથી પણ હું નીચો પડી ગયો છું. પ્લીઝ માફ કર નલિની મને માફ કર.
*****









Wednesday, 22 July 2020

સત્યમેવ જયતે

તાજેતરમાં મેં મારા બેન્કિંગ કેરિયરના બે અનુભવો શેર કર્યા હતા.આજે એક વધુ રસપ્રદ અને ઘૃણાજનક સત્ય ઘટના રજૂ કરું છું. 
1995થી 2000 દરમ્યાન હું ધોરાજી તાલુકાના મોટીપરબડી ગામ ખાતે શાખા પ્રબંધક તરીકે હતો.
મોટી પરબડીથી બે કિલો મિટર દૂર આવેલ તોરણીયા ગામ કે જ્યાં નાના ગામમાં કોઈ બેન્કિંગ સેવા ઉપલબ્ધ ન હોય એ ગામ પણ અમને દત્તક તરીકે મળેલું  જેથી  ત્યાંનો બધો બેન્કિંગ વ્યવહાર મોટી પરબડીની શાખા એથી થતો.તોરણીયામાં થોડા વસવાયા કુટુંબને બાદ કરતા બધીજ વસ્તી દરબારોની હતી.તેઓના પાક ધિરાણનો વહીવટ પરબડી બેંકમાં થતો. 
મેં બ્રાન્ચનો હવાલો સંભાળ્યા પછી તોરણિયાનાં કેટલાક ગ્રાહકોના અનિયમિત બેન્કિંગ વ્યવહાર અને N.P.A. ને હિસાબે પાકધિરાણ મંજુર ન કરી ખાતા બંધ કરી દેવાની ફરજ પાડી હતી,આમ એ ગામમાં એક અસંતુષ્ટ જૂથ ઉભું થયું તેઓએ ફરી બેન્ક સાથે વ્યવહાર જોડવા માટે ગામના આગેવાન અને કહેવાતા સમાજસેવકનો સંપર્ક સાધી મારી પ્રાદેશિકી કચેરીના વડાને ફોન ઉપર ફરિયાદ કરી અને મારી વિરુદ્ધ બેફામ આક્ષેપો કર્યા 
આગેવાને એ ગ્રુપના સભ્યોને આશ્વાસન આપતા કહ્યું કે "આ સાહેબની બે દિવસમાં બદલી કરાવી દઈશ" 
 આ બાજુ પ્રાદેશિક વડા ફરિયાદ સાંભળી ચોંકી ગયા અને અસંતુષ્ટ જૂથને ફોન ઉપર આશ્વાશન આપી તપાસ કરવાની બાહેંધરી આપી.બીજે દિવસે પ્રાદેશિક મેનેજર શ્રી Kaushik  Oza  સાહેબનો મારા ઉપર ફોન આવ્યો અને પોતે  મળેલી ફરિયાદની જાત તપાસ માટે અમુક દિવસે આવે છે એવું જણાવી અને અસંતુષ્ટ જૂથના સભ્યોને પણ હાજર રહી રજુઆત કરવાની સૂચના પાઠવી 
નિશ્ચિત દિવસે શ્રી ઓઝા સાહેબ પધાર્યા જૂથના લોકોની રજુઆત સાંભળી ત્યારબાદ મેં લોન મંજુર ન કરવાના કારણો સાથે દસ્તાવેજી પુરાવા રજૂ કરતાં સાહેબે મારા નિર્ણયને વ્યાજબી ઠેરવ્યો અને જતાં જતાં જૂથના આગેવાનને કહેતા ગયા કે "આ સાહેબ બે દિવસ નહીં હવે પુરા બે વર્ષ અહીં જ રહેશે તમે એમને ત્રણ વર્ષથી ઓળખો છો હું એને તેર વર્ષથી ઓળખું છું." આમ સામાન્ય રીતે ત્રણ વર્ષે બદલી થતી જગ્યા ઉપર મને સાડા પાંચ વર્ષ રાખતા સાહેબે કહ્યું " આ ગામ આવા જ મેનેજરને લાયક છે "
*****
આટલેથી સંતોષ ન થતાં અસંતુષ્ટ જૂથના સભ્યો એ સમયના ધોરાજી વિસ્તારના ધારાસભ્ય અને દબંગ ગણાતા રાજનેતા સ્વ.વિટ્ઠલ ભાઈ રાદડિયા પાસે ફરિયાદ લઈ પહોંચ્યા સરકારી ખાતામાં અને સ્થાનિક બેંકોમાં વિટ્ઠલભાઈની ધાક હતી. શ્રી રાદડિયા સાહેબે એમને સાંભળ્યા પછી કહ્યું કે"તમે જો એ મેનેજર વિરુદ્ધ 
1 અનિયમિતતા અને ફરજમાં બે દરકારી, 2 ગ્રાહકો પ્રત્યે ઉદ્ધત વર્તન,3 લાંચ લેવાની આદત કે 4 શિથિલ ચારિત્ર્ય એ પૈકીની કોઈ એક બાબતે એની વિરુદ્ધ સાબિતી લઈ આવો એટલે હું એના ગાભા પોટલાં ઉપડાવી દઇશ. જૂથના સભ્યોએ કહ્યું "સાહેબ એમ તો ઈ ક્યાંય ઝપટે ચડે એમ નથી છતાં કોશિશ કરશું" 
        આટલી વાત થયા પછી જૂથના સભ્યોએ ખુબ વિચાર કર્યા બાદ ગામડાની એક આધેડ વિધવાનો સંપર્ક કરી,પૈસાની લાલચ આપી સમજવતા કહ્યું કે " એક નિશ્ચિત દિવસે એ બાઈએ સિલાઈ મશીનની લોનના બહાને  સાંજે પાંચ વાગે જયારે બેંકમાં ગ્રાહકો ન હોય એ વખતે મેનેજરની કેબીનમાં જઈ ઔપચારિક વાત બાદ પોતાની જાતે પોતાનું બ્લાઉસ ફાડી નાખી બુમરાડ મચાવવી,અમે બધા એ સાંભળી  દોડી આવી મેનેજરને બહાર કાઢી હિસાબ સમજશું"
આવા ખટપટિયા અને રાજકારણીય ગ્રામ્ય વિસ્તારમાં એક અંગત હિતેચ્છુ રાખવો જરૂરી બને છે જે આવા સંજોગોમાં ગુપ્તચર તરીકે પણ સેવા આપે. એ રીતે મારા એક હિતેચ્છુ (સ્વ,) દવેભાઈએ બપોરે ત્રણ વાગે મારતી મોટર સાયકલે આવી ઉપરોક્ત માહિતી આપી કહું કે " સાહેબ, બેંકનું કામકાજ ત્રણ વાગે પુરૂ થઇ જતું હોય તમે નીકળી  જાઓ નહીતો ફસાઈ  જશો" 
જવાબ દેતાં મેં કહ્યું "દવે ભાઈ એમ રણછોડ બનીને હું ભાગું એમ નથી.પડશે એવા દેવાશે"
નિશ્ચિત સમયે એ મહિલા બેંકમાં પ્રવેશે એ પહેલાં હું મારી કેબીન છોડી બેન્કિંગ હોલમાં સ્ટાફની વચ્ચે જઇ બેસી ગયો. 
થોડીવારે મહિલાએ પ્રવેશતાં કેબિનની અંદર મેનેજરને ન જોતા  પૂછ્યું " સાહેબ નથી ?"
મેં જવાબ દેતા કહ્યું "શું કામ છે ?"
મહિલાએ ઉત્તર વળતા કહ્યું " મારે સિલાઈ મશીનની લોન જોઈતી હોય એમને મળવું છે "
જવાબમાં મેં કહ્યું " હું જ મેનેજર છું,એમ કહીને લોન અંગે જરૂરી તૈયાર છાપેલું લિસ્ટ એમના હાથમાં આપતા કહ્યું " આટલા કાગળો તૈયાર કરી લઈ આવજો પછી આગળ વધશું "
મેનેજરને બધા સ્ટાફ વચ્ચે બેસેલ જોતા એની  મેલી મુરાદ બર ન આવતા મહિલા ગભરાઈ ઘર ભણી જવા ઉઠી બહાર ઉભેલા અસંતુષ્ટો  નિરાશ થઇ  ઘર ભેગા થઇ  ગયા.
એમ કહેવાય છે કે "ગામડાના લોકો ભોળા હોય છે" આ ભોળાઓનો નમૂનો.
****** 
 







Saturday, 18 July 2020

હવસ

આખરે લાંબી બીમારી ભોગવ્યા બાદ 38વર્ષીય યુવાન સૂરજનો જીવનદીપ બુઝાયો.
કેન્દ્ર સરકારની કચેરીમાં ચપરાશી તરીકે નોકરી કરતો યુવાન પોતા પાછળ અપાર જવાબદારીની ગાંસડી સાથે યુવાન ખુબસુરત પત્નીને વિલાપ કરતો મૂકી ગયો. 
35 વર્ષીય યુવાન પત્ની કુસુમ ઉપર જીવનભરની જવાબદારી આવી પડી.
 ઘરની બહાર કદી ન નીકળેલી કુસુમ પતિના અવસાન બાદ ઘરની કામગીરી, ઉપરાંત પતિનું પ્રોવિડન્ટ ફંડ,ગ્રેચ્યુટી, વિધવા પેંશન,વારસાઈ સર્ટિફિકેટ જેવી કપરી આંટીઘૂંટી વાળી તથા સમયનો ભોગ માગી લેતી કાર્યવાહી પુરી કરવા સવાર થી સાંજ સરકારી કચેરીના ચક્કર કાપતી થઇ ગઈ.આવી કાર્યવાહી કરવામાં સરકારી બાબુઓ સાથે કોઈ દિવસ પનારો પડ્યો ન હોય રોજ જુદા જુદા બહાના કાઢી ધક્કા કરાવતા કર્મચારીઓથી હારી થાકીને ક્યારેક આંસુ સારતી હતી.
       વૈશાખનો ધોમ ધખ્યો તાપ તપતો હતો, આવીજ સરકારી કામગીરી માટે પોતાના કામ માટે કચેરીએ આવેલી અને લાચારીથી કર્મચારી પાસે કરગરતી, સ્વરૂપવાન કુસુમનો માસુમ ચહેરો,વાત કરતા એના ગાલમાં પડતા ખંજન,અને નિતરતા મદભર્યા  જોબનને એક અધિકારી સતત એકી ટશે તાકી રહ્યો હતો.
અન્ય કર્મચારીના ટેબલ પાસે ઉભેલી કુસુમને આંગળીના ઈશારે પોતા પાસે બોલાવી 
સહાનુભૂતિની સરવાણી ફૂટી હોય એમ કહ્યું "બેન, હું બે ત્રણ દિવસથી જોયા કરું છું કે રોજ તમે તમારા કામ માટે અહીં ધક્કા ખાઓ છો તો બોલો તમારું શું કામ ક્યાં અટક્યું છે તમારા બધા ડોક્યુમેન્ટ્સ અને પેપર્સ બતાવો "  
 અધિકારીએ બેસવા માટે ખુરસી તરફ ઈશારો કરી પાણી મગાવ્યું. પોતાની ફાઈલ બતાવતાં અધિકારીને પોતાની સમસ્યા સાથે પોતાની આપવીતી કહી સંભળાવી. કુસુમની માસુમ લાચાર આંખોમા એક જુદી જ ચમક આવી ગઈ ઘનઘોર આકાશમાં જેમ વીજળી ઝબૂકે એમ કુસુમના મનમાં એક આશાદીપ પ્રગટ્યો પુરી સહાનુભૂતિ દાખવી ધીરજ પૂર્વક સાંભળ્યા પછી અધિકારીએ આશ્વાશન આપતા કહ્યું "તમે ચિંતા ન કરો તમારી ફાઈલ મને સોંપતા જાવ હું શક્ય એટલી ઝડપથી તમારું કામ પતાવી દઈશ સાથોસાથ તમારો મોબાઈલ નંબર પણ આપતા જાવ જેથી જરૂર પડે હું તમારો સંપર્ક સાધી શકું "એકી ટશે નીરખતા અધિકારીની આંખમાં હવસના સાપોલિયા સળવળ્યા સિફતથી મોબાઈલ નંબર મેળવી લીધેલ અધિકારીને પોતાની દેહ ભૂખ સંતોષવાના દિવસો નજીક દેખાયા.
ત્યારથી કામના બહાને અધિકારી સાહેબ કુસુમ સાથે મોબાઈલ ઉપર અવાર નવાર સંપર્કમાં રહેવા લાગ્યા. 
ભોળી કુસુમને સાહેબમાં ભગવાન દેખાયા ધીમે ધીમે સાહેબ ઘર સુધી પહોંચ્યા અને કુસુમ પ્રત્યે અપાર સહાનુભૂતિ દર્શાવી તેની પારિવારિક માહિતી મેળવી લીધી હવે તો કુસુમ સાથે નામથી વાત શરૂ કરતાં પોતાનો પરિચય આપી કહ્યું " કુસુમ,યુવાનીમાં તારી ઉપર આવી પડેલી આટલી જવાબદારી માટે મને ખરેખર સહાનુભૂતિ છે. વિધવા પેંશનની નજીવી રકમમાં આટલી મોંઘવારીમાં પૂરું કરવું ઘણું અઘરું છે. હું તારા માટે  સરકારશ્રીને રહેમરાહે નોકરી માટે અરજ અહેવાલ કરી તને ટૂંક સમયમાં નોકરી અપાવી દઈશ."
 પોતાનું વિઝિટિંગ કાર્ડ હાથમાં પકડાવી કહ્યું "મારું નામ તનસુખ છે, કાર્ડમાં મારો મોબાઈલ નંબર તથા ઘરનું સરનામું છે." આટલું બોલવાનું પૂરું કરે એ પહેલા કુસુમ ધ્રુસકે ધ્રુસકે રડી કહેવા લાગી "સાહેબ, હું જીવનભર તમારી ઋણી રહીશ તમે ઈશ્વરનો પડછાયો છો ઈશ્વર મને આપનું ઋણ ચુકવવાની તક આપે. "
નિર્દોષ કુસુમના શબ્દો તનસુખે જુદા સ્વરૂપે લીધા અને તુરતજ પોતાના બાહુપાશમાં જકડી આલિંગન આપતા પોતાના રૂમાલથી આંસુ લૂછતાં કહ્યું "કુસુમ,સાચું પૂછ તો મને તારા પ્રત્યે અનુકંપા સાથે ખુબ પ્રેમ થઇ ગયો છે, હું  વીસ વર્ષથી પરણિત છું. નિઃસંતાન છું. મારી પત્ની સાથેના મારા પ્રેમલગ્ન હતા પરંતુ છેલ્લા કેટલાક વર્ષોથી એ ગર્ભાશયના રોગથી પીડાતી હોય મેં એની સાથે છુટા છેડા લઈ તારા જેવી  જરૂરિયાતવાળી  અને સુપાત્ર સ્ત્રી સાથે લગ્ન કરવાનું વિચાર્યું છે. જો તારી સહમતી હોય તો હું જીવનભર સાથ નિભાવી તારી  ભવિષ્યની બધી જવાબદારી ઉપાડવા તૈયાર છું. ઉતાવળ નથી શાંતિથી બે ત્રણ દિવસ પછી વિચાર કરી જવાબ દેજે પણ એ માટે મારા સ્વાર્થ કરતાં તારું હિત મેં વધુ વિચાર્યું છે એ ખ્યાલ રાખજે" તન સુખ ભોગવવા તલપાપડ થયેલ તનસુખે જતાં જતાં કુટિલ નીતિથી દાણો દબાવ્યો અને વિદાય લીધી. 
કહે છે ને કે ગરજવાનને અક્કલ ન હોય.આર્થિક જરૂરિયાત અને મજબૂરી એ બે વસ્તુ નિરાધાર સ્ત્રીની સૌથી મોટી નબળાઈ છે.આ બે વસ્તુથી પીડાતી હોય એવી વિશ્વની કોઈ પણ માનુનીને થોડી મીઠી સહાનુભૂતિ થી મુઠ્ઠીમાં લઈ લેતા તક સાધુઓને વાર નથી લાગતી.
એજ રાત્રે કુસુમના મનમાં વિચારોનું ઘોડાપુર ઉમટ્યું પહેલા વિચારે કુસુમને થયું કે પ્રેમ લગ્ન કરીને વીસ  વર્ષથી જેની સાથે સંસાર માંડ્યો છે અને જે સ્ત્રી ઉતરતી અવસ્થાએ શારીરિક રીતે ક્ષતિગ્રસ્ત છે એને માનસિક સાંત્વના આપી યોગ્ય તબીબી સારવાર કરાવવાને બદલે આ માણસ એને છેહ દઈ છુટાછેડા આપવાની વાત કરે છે એનો શો ભરોસો ?કાલ સવારે એવું જ કંઈક મારી સાથે નહીં બને એની શું ખાતરી ? મારે એક ભવમાં બે ભવ કરવા ? તલાક દીધેલી પત્નીનો માનસિક આઘાત અને નિસાસા શું મને શાંતિથી જીવવા દેશે ?  
સમાજને અને કુટુંબને હું શું જવાબ દઈશ ? આવા વિચારે કુસુમ આખી રાત જાગતી રહી. શું કરવું અને કર્યાનું પરિણામ શું આવશે એ કુસુમ નક્કી નહોતી કરી શકતી પરિવારમાં પણ કોઈ એવા વડીલ ન હતા કે જેની સલાહ લઈ શકાય.
વળી બીજી રાત્રે કુસમના દિમાગમાં વિચારોનું ફરી તુમુલયુદ્ધ શરૂ થયું એણે વિચાર્યું કે ચપરાશીની વિધવાને મળતા મામૂલી પેંશનમાં આખા મહિનાના ઘરખર્ચને જ્યાં પહોંચી નથી શકાતું ત્યાં ઘરખર્ચ ઉપરાંત દવા દારૂના ખર્ચને હું કેમ પહોંચી વળીશ ? છાપરા વિનાના ઘરની જેમ જીવવા કરતાં માથે છત્ર હોય તો કેટલી સલામતી રહે.ઉંમર વધતાં શરીર અશક્ત બનશે ત્યારે મારું કોણ ? હું ક્યાં વૃદ્ધાશ્રમને આશરે જઈશ ?
બીજા લગ્ન કર્યાથી કોઈ પણ આર્થિક ચિંતા વિના સલામત અને સુરક્ષિત જીવન જીવી જવાની તક જયારે   ભગવાને સામેથી આપી છે તો શું કામ તકને જતી કરવી ? વળી આ સાહેબ પણ સરકારી નોકરી ધરાવતા સહૃદયી અને ભલા ઇન્સાન છે તો જ મારા પ્રત્યે આટલી સહાનુભૂતિ ધરાવે ને ?
આ બધા તુલનાત્મક વિચારોના અંતે કુસુમે તનસુખ સાથે પુનર્લગ્ન કરવાનો નીર્ધાર કરી લીધો.
*******
અઠવાડિયા પછી ફરી તનસુખ કુસુમને ઘેર આવી અતિ સહાનુભૂતિ પૂર્વક ખબર અંતર પૂછી મૂળ વાત ઉપર આવ્યો,"ગયા અઠવાડિયે થયેલ વાત અંગે તે શું વિચાર્યું ?"સોફા પર બેસેલી કુસુમની નજીક પોતાની ખુરશી ખેંચી,અને બેસતાં કુસમનો હાથ પોતાના હાથમાં લઇને તનસુખે પૂછ્યું 
કુસુમે જવાબ દેતા કહ્યું "સાહેબ મેં ગંભીરતાથી બધું વિચાર્યું મને એટલો વિશ્વાસ અને ખાતરી આપો કે પાછળથી મારી હાલત તમારી વર્તમાન પત્ની જેવી નહીં થાય,અને તમે તમારા વચન ઉપર અડગ રહી મારી આજીવન જવાબદારી પુરી કરશો,"
તનસુખે જવાબ દેતાં કહ્યું " અરે,પગલી જયારે મેં સામેથી  જ બધી જવાબદારી સ્વીકારવાની વાત કરી છે ત્યારે શંકાને સ્થાન જ નથી તને હજુ  વિશ્વાસ નથી આવતો ? તું ભવિષ્યની બધીજ ચિંતા મારા ઉપર છોડી દે મારું વચન છે કે તારે ભવિષ્યમાં પસ્તાવાનું કોઈ કારણ નહીં રહે. "  
તનસુખના આટલા આત્મ વિશ્વાસુ જવાબથી કુસુમ ભાવુક બની તનસુખના ખભે માથું મૂકી રડતાં કહ્યું " સાહેબ હું લગ્ન માટે તૈયાર છું પણ એ પહેલા તમારી પત્નીના છૂટાછેડા લઈ મને એ કાગળો બતાવો"
તનસુખને જાણે બગાસું ખાતાં પતાસું મોઢામાં આવ્યું  હોય એમ મનમાંને મનમાં ખુશ થતાં કહ્યું  "હું કાલે જ કાનૂની કાર્યવાહી હાથ ધરી શક્ય એટલી જડપથી વાતનો નિકાલ લાવી દઉં છું હવે તું નિશ્ચિંત રહેજે. " 
******
આજથી વીસવર્ષ પહેલાં પોતાની સાથે કોલેજમાં ભણતી સ્વરૂપવાન ભોળી કાલિંદીને દિલફેંક તનસુખે અનેક પેતરા કરી પોતાની પ્રેમજાળમાં ફસાવી તેની સાથે લગ્ન કર્યા હતા. તનસુખનું લગ્ન જીવન પણ સારી રીતે પસાર થતું હતું પરંતુ યુવાવસ્થાથી જ તનસુખ દેહભૂખ્યો હોય આખરે એની વારંવાર શારીરિક માગણીથી કાલિંદી થાકી ગઈ હતી અને અંતે ગર્ભાશયના રોગનો ભોગ બની. થોડો સમય દવા અને સારવાર કરાવ્યા પછી પણ જયારે ડોકટરે એને શારીરિક સંબંધ બાંધવા ઉપર કાયમી પ્રતિબંધ મુક્યો ત્યારથી તનસુખ બેચેન હતો અને કોઈ પણ સંજોગોમાં કાલિંદીને છુટાછેડા આપી બીજા લગ્ન કરવાની ફિરાકમાં હતો. એ દરમ્યાન એ કુસુમના સંપર્કમાં આવતાં જુઠ્ઠી સહાનુભૂતિ પ્રદર્શિત કરી અને વિધવા કુસુમની લાચારી અને મજબુરીનો લાભ લઈ તેને લગ્ન કરવા લલચાવી કાલિંદીને છુટા છેડા આપી કુસુમ સાથે પોતાનો સંસાર માંડ્યો.
ગંભીર ન ગણી શકાય એવી સ્ત્રીઓ માટે સામાન્ય ગણાતી બીમારી,પણ પોતાની જરૂરિયાત ન સંતોષાવાના નજીવા કારણે દગો દઈ છુટા છેડા આપનાર તનસુખ ઉપર કાલિંદી ધિક્કાર વરસાવતી રહી.
વીસ વીસ વર્ષ સુધી પતિનો પડછાયો થઈને સુખે દુખે સતત પડખે ઉભી રહેનારી કાલિંદીનો આત્મા કકળતો રહ્યો,અને બોલી "વીસ વર્ષ પહેલાં જયારે મને પ્રેમ કર્યો ત્યારે જે ચહેરો હતો એ તો માત્ર મહોરું હતું,સાચો ચહેરો આજે દેખાયો દોઢ અક્ષરના શબ્દ" સ્ત્રી"ની લાગણી,પ્રેમ અને પ્રચંડ શક્તિને તથા અઢી અક્ષરના શબ્દ "પ્રેમ"ને તમે ઓળખી ન શક્યા તમારી હવસખોર વૃત્તિથી સ્ત્રીને એક રમકડું જ સમજ્યા મન ભરીને રમી લીધા પછી જેમ બાળક રમકડાંને ફેંકી દે એમ હવસ સંતોષવાની તમારી આ વૃત્તિ આવનાર દિવસોમાં કુસુમની સાથે તમારી પણ જિંદગીની તબાહી કરશે અને યાદ રાખજો કે એ દિવસોમાં ફેંકી દીધેલું રમકડું જ તમારી નજીક હશે. તમે પુરુષ જાતિનું મોટું કલંક સાબિત થયા છો"  આટલું કહી કાલિંદી ઘર છોડીને જતી રહી.
********
આ બાજુ જેમ કુસુમે પોતાનો સ્વાર્થ વિચાર્યો એમ તનસુખે પણ પોતાનો સ્વાર્થ વિચાર્યો.
શરૂઆતમાં કુસુમને ખુબ લોભ લાલચથી ભરમાવી ધીમે ધીમે પોતાની પિશાચી વૃત્તિ ઉપર આવી ગયો,અને દિવસ રાત કામાંધ તનસુખ શૈયાસુખની માગણી કરવા લાગ્યો આખરે એના પશુત્વથી કંટાળી,સતત માનસિક દબાણ હેઠળ દિવસો પસાર કરતી કુસુમ બી.પી.ના રોગનો ભોગ બની ગઈ.અત્યંત ત્રાસી જતાં એકવાર તો તેણે તનસુખને ઉધડો લેતાં કહ્યું પણ ખરું કે "તમારી આ હવસખોરીને તમે પ્રેમ કહેતા હતા?  એવું શું છે આ હાડચામના દેહમાં કે તમને માંસના લોચા અને ચામડાચૂંથવામાં જ રસ છે ? તમારી બરબાદી તમે હાથે કરીને નોતરો છો.મને મીઠું બોલીને ભોળવી ત્યારે તમારા પશુત્વની આ અસલિયતની મને ખબર ન હોતી, નહીં તો  હું ફસાત નહીં તમે એક નિરાધાર વિધવાની લાચારી,મજબૂરી અને ગરીબીનો ગેરલાભ લીધો છે. "  
ખંધુ હાસ્ય કરી એક આંખ મિચકારતા તનસુખે જવાબ આપ્યો "પગલી, પ્રેમનો પર્યાય જ જાતીય આનંદ. "
ગુસ્સે થયેલ કુસુમ હવે રણચંડી બનતાં બોલી "ફટ્ટ છે તમારા વિચારોને પ્રેમ તો રાધા અને મીરાંએ પણ કૃષ્ણને  કર્યો હતો નજીક રહેવાથી જ પ્રેમ થતો નથી સાચો પ્રેમ એ હૃદયની અનુભૂતિ છે જે દુરબેઠાં પણ અનુભવાય છે મને તમારી માનસિકતા ઉપર દયા સાથે તિરસ્કાર આવે છે.ભૂખ્યા વરુ અને ભૂંડ પણ તમારાથી સારા હોય છે"
******
   છેતરાયેલી ભોળી કુસુમ પશ્ચાતાપના આંસુ સારતી રહી.સતત માનસિક તનાવ,મૂંઝારો અને પતિના દેહભૂખ ના શારીરિક ત્રાસથી કંટાળી આખરે કુસુમ એક દિવસે પંખે લટકી જઇ જીવનનો અંત આણ્યો આમ તનસુખનું કુસુમ ખીલ્યા પહેલા મુરઝાઈ ગયું.
*******
બબ્બે પત્નીએ એકલો થઈ જનાર તનસુખ હવે બિંદાસ્ત બની ગયો.ઘરનું પાત્ર ન હોવા કારણે પોતાની દેહભૂખ સંતોષવા હવે પર સ્ત્રી ગમન તરફ વળ્યો સ્થાનિક ઉપરાંત બહારની રૂપજીવિનીઓ એનો સહારો બની ગઈ હોય એમ અલગ અલગ રૂપ લલના સાથે દૈહિક સબંધ બાંધવા લાગ્યો અને આમને આમ પોતાની આવક અને બચત લૂંટાવતા કંગાલિયતને આરે આવી ઉભો. 
અતિની પણ ગતિ હોય છે ને ? કરેલાં કર્મોનો હિસાબ ચૂકવવો એ ઈશ્વરીય ન્યાયિક પ્રક્રિયાનો નિયમ છે. 
એ મુજબ એક દિવસે તનસુખ સખત તાવમાં પટકાયો  બે ત્રણ દિવસ તો સામાન્ય તાવ ગણી ઘરગથ્થુ ઉપાય અજમાવતો રહ્યો પણ પછીથી પેડુ (Abdomen) નો દુખાવો, સુખી ખાંસી,શરીરનું તૂટવું ,અસહ્ય નબળાઈ, અભૂખ,સતત પરસેવો, મોઢામાં ચાંદા, તથા જાડા ઉલ્ટી વધી જતાં તબીબી સારવાર લેવા મજબુર બન્યો.
બીમારીના ઉપરોક્ત લક્ષણો જોતાં ડોક્ટરને ભયંકર જીવલેણ રોગનો વ્હેમ પડ્યો તેથી  લોહી-પેશાબના પરીક્ષણ કરાવવાનું સૂચવ્યું રિપોર્ટ આવ્યો અને ડોક્ટરને પડેલ વ્હેમ સાચો ઠર્યો.
હા, તનસુખ એઇડ્સ (HIV) નો શિકાર બની ચુક્યો હતો. કાલિંદી અને કુસુમના નિસાસાએ જીવલેણ અને શર્મનાક રોગ રૂપે ભરડો લીધો સતત શૈયા સુખમાં રાચતો તનસુખ હવે નિસ્તેજ, દુર્બળ અને અશક્ત બની ગયો તનસુખનું તન સુખ હરાઈ  ગયું બબ્બે પત્નીઓને આપેલ શારીરિક-માનસિક યાતનાનું ચલચિત્ર એની આંખ સામે તરવા લાગ્યું આવી દયનિય હાલતમાં જયારે તનસુખને કોઈ સાથ કે સધિયારો ન મળ્યો ત્યારે તેને પોતાની પૂર્વ પત્ની કાલિંદી યાદ આવી ગઈ પોતે એના તરફ કરેલ દુર્વ્યહાર અને વર્તનને પોતે બરાબર જાણતો હોવાથી હવે એ માટે પારાવાર અફસોસ કરી આંસુ સારતો હતો અંતે ન રહેવાયાથી તેણે કાલિંદીને પોતાની બીમારી અને નિઃસહાય સ્થિતિમાં મદદરૂપ બનવા આજીજી કરતો સંદેશ મોકલ્યો. 
         સંદેશ મળતાંજ બીજે દિવસે સાધ્વી જેવા શ્વેતવસ્ત્ર ધારિણી કાલિંદી રૂબરૂ આવી, આવતાંજ તનસુખ એના પગ પકડી ધ્રુસકે ધ્રુસકે રડતાં કરગરીને માફી માગવા લાગ્યો પોતે કરેલ અત્યાચારની કબૂલાત રૂપી આંસુઓની વહેતી સતત ધારાથી કાલિંદીનું કોમળ હૃદય પીગળી ગયું  અને કહ્યું 
" સાહેબ, આ દિવસ વહેલો કે મોડો અવશ્ય આવવાનો જ હતો ઈશ્વરને ઘેર દેર છે પણ અંધેર નથી. અબળાના આંસુ, નિરાધારના નિસાસા અને વિધવાની વરાળથી દાજેલો કદી સાજો નથી થતો.આ તો કરેલ કર્મોનું ફળ છે એનો અફસોસ ન હોય એ તો હસતે મોઢે જ સ્વીકારે છૂટકો, આજે ક્યાં ગયું તમારું પૌરુષત્વ? કે જે થકી બબ્બે પત્નીઓ શારીરિક ત્રાસથી હારી અને ભાંગી પડી હતી.પોતાના વાક્ચાતુર્યથી નિર્દોષ વિધવાને લાલચમાં ફસાવી આત્મહત્યા સુધી ધકેલી દેનાર નરાધમને બીજા ક્યા સારા બદલાની અપેક્ષા હોઈ શકે? યાદ કરો એ મારા શબ્દો કે "તમારી આ વૃત્તિ આવનાર દિવસોમાં કુસુમની સાથે તમારી પણ જિંદગીની તબાહી કરશે અને યાદ રાખજો કે એ દિવસોમાં ફેંકી દીધેલું રમકડું જ તમારી નજીક હશે." આજે એજ હું કે જેને તૂટી-ફૂટી ગયેલું રમકડું સમજીને કબાડખાનામાં ફેંકી દીધું હતું એ જ તમારા અંતિમ સમયે તમારી બાજુમાં છે.એવું માનવાની ભૂલ કદાપિ ન કરશો કે હું તમારી પૂર્વ પત્નીના હોવાના નાતે અહીં આવી છું એ સંબંધનું તો વર્ષો પહેલા તર્પણ થઇ ગયું પણ આજે માનવતાની રૂએ એક પરિચારિકા તરીકે નિસ્વાર્થ ભાવે તમારી સેવા કરવા આવી છું. જલ્લાદ જેવી ક્રુરતાથી બબ્બે પત્નીઓ ઉપર શારીરિક અને માનસિક ત્રાસ ગુજારનારને આજે એક મરેલ ઉંદરની જેમ લાચાર અને નિસહાય હાલતમાં જોઈને અવગતે ગયેલા કુસુમના આત્માને શાંતિ મળી સદ્દગતિ પ્રાપ્ત થશે.
" બસ કર,બસ કર,કાલિંદી હવે બહુ થયું હું મારા બધાજ કૃત્યોનો સ્વીકાર કરી તારી અને કુસુમની હૃદયથી માફી માંગુ છું. હું એ પણ સ્વીકારું છું કે યુવાનીના જોશમાં મેં કરેલ બધા પાપોની કુદરતે મને આ સજા આપી છે અને આજે  ભલે મોડું મોડું પણ જયારે કાળનું તેડું આવ્યું છે ત્યારે સમજાયું કે "સ્ત્રી" એ દિલ બહેલાવવાનું  કોઈ સાધન કે રમકડું નથી પણ એ સહનશીલતાની સૌમ્યમૂર્તિ,પૂર્ણ અન્નપૂર્ણા,અને દિવ્ય ચેતના સ્વરૂપ ત્યાગ,દયા  કરુણા અને મમતાની મૂર્તિ છે." 
તનસુખ શારીરિક અને માનસિક તો ભાંગી  જ પડ્યો હતો પણ જ્યારથી રૂપજીવીનીઓની બજારનો ગ્રાહક બન્યો ત્યારથી આર્થિક પણ ખુવાર થઇ ગયો હતો. હવે એની પાસે પોતાની સારવાર કે દવાદારૂના પણ પૈસા ન રહેતાં કાલિંદીએ પોતાના લગ્ન સમયે પિતૃપક્ષે મળેલા સુવર્ણ આભૂષણો વહેંચી દઈ એની સારવાર કરી. 
નર્ક જેવી પીડા અને યાતના લાંબા સમય સુધી સદેહે ભોગવી એક દિવસ તનસુખ કાયમ માટે આંખ મીંચીને પોતાના કર્મોનો ઈશ્વર પાસે  હિસાબ રજૂ કરવા પરલોક સિધાવ્યો   
પરિચારિકા રૂપે આવેલી કાલીંદીએ ચેપી અને અસ્પૃશ્ય રોગથી પીડાતા તનસુખની દેહાંત સુધી દીર્ઘકાળ નિસ્વાર્થ સેવા કરતા અંતે તેના નશ્વર દેહના મુખમાં તુલસીપત્ર અને ગંગાજળની ચમચી પધરાવી માનવ ધર્મ સાથે પત્નીધર્મ પણ  નિભાવ્યો. 
******    


   
  

  


   




.  
    

Monday, 6 July 2020

લખમી

પોષ મહિનાની કડકડતી ઠંડી હતી. સવારના પાંચ વાગ્યાનો સમય હતો ભગવાન સૂર્યદેવ પણ હજુ આળસ મરડી બેઠા થયા ન હતા.રસ્તા ઉપર હજુ અંધકારના ઓળા છેલ્લા શ્વાસ લેતા હોય એમ ચોમેર અંધકાર પ્રસરેલો હતો.એ સમયે સુધાબહેન સ્વેટર અને સ્કાર્ફ પહેરી નજીકની હવેલીએ મંગળાના દર્શન કરવા ઉતાવળે પગલે જતા હતા.સવા પાંચે દર્શન ખુલવાના હોય દર્શનાર્થી મહિલાઓની ભીડ ભેગી થઇ ચુકી હતી 
હવેલીના પગથીએ દશેક વર્ષની ભિક્ષુક જેવી દેખાતી એક લઘરવઘર બાળકી પ્રસાદની રાહ જોતી બેઠી હતી.ટૂંકું ફાટેલું ફ્રોક, ટૂંકી ચડ્ડી હાથમાં શણનો મોટો ખાલી કોથળો,કોઈ પણ ગરમ વસ્ત્રના અભાવે ઠંડીથી ઠુંઠવાતી એ છોકરી બન્ને હાથને છાતી સરસા ચાંપી ધ્રૂજતી હતી. 
દર્શનનો સમય થતા દર્શનાર્થી મહિલાઓ દર્શન કરી પ્રસાદ ગ્રહણ કરી છુટા પડતા હતા સુધાબેન પણ દર્શન કરી ઘર તરફ જવા નીકળ્યા. 
આજે સુધાબેનને વહેલી સવારમાં પોતાના કોઈ સગાને ઘેર બહારગામ પ્રસંગમાં જવાનું હોય ઉતાવળે ઘેર પહોંચી તૈયાર થતા હતા એવામાં અચાનક એનું ધ્યાન પોતાના કાનની બુટ્ટી પર પડ્યું એમના એક કાનની બુટ્ટી ન જોતાં તેને મનમાં ફાળ પડી.તુરત જ પાછા પગલે તેઓ હવેલી તરફ દોડ્યા બધી દર્શનાર્થી મહિલાઓ 
વિખેરાઇ ગઈ હતી હવેલી ખાલી હતી તેઓએ હવેલીની અંદર જઇ ચારે તરફ પોતાના મોબાઈલની બેટરીને પ્રકાશે બુટ્ટી શોધવાની કોશિશ કરી પણ અંતે એ ન મળતા ઊંડા નિસાસા સાથે હવેલી બહાર આવી ગયા એ દરમ્યાનમાં એનું ધ્યાન  હવેલીની નજીક આવેલ ઉકરડામાંથી કંઈક શોધતી પેલી ભિક્ષુક જેવી દેખાતી બાળકી ઉપર પડ્યું
સુધાબહેને એની નજીક જઇ અને પૂછ્યું " શું શોધે છે બેટા ?"
બેટા શબ્દ સાંભળતા નિર્દોષ નાની બાળાની આંખમાં એક અજીબ ચમક આવી ગઈ.
" બુન, કંઈ નહીં હું કચરામાંથી પ્લાસ્ટિક વીણું છું "
" બેટા, તું હવેલીને પગથીએ બેઠી હતી એટલે તને પૂછું છું કે મારી એક સાચા હીરાની બુટ્ટી આટલામાં ક્યાંક પડી ગઈ હોય એવું લાગે છે તેં ક્યાંય જોઈ,કે તને મળી છે ?" સુધાબેને અશક્ય લાગતો પણ છેલ્લો પ્રયાસ કર્યો.
તુરતજ  પોતાના ફાટેલા ફ્રોકનાં નાના ખિસ્સામાંથી એક નાજુક પ્લાસ્ટિકની કોથળીમાંથી બુટ્ટી કાઢી તેણે બતાવતા પૂછ્યું " બુન, જુઓ જોઈ, હવેલીના પગથિયાંના ખૂણેથી મને આ મળ્યું છે એ તો તમારું નથી ને ?"
ગરીબ બાળાની ગુલાબી હથેળીમાં ચમકતા સફેદ સાચા હીરાની બુટ્ટી જોઈ ગોપીબહેન ખુશ થઇ ગયા.આનંદિત સ્વરમાં બોલ્યા," અરે હા આજ મારી બુટ્ટી છે બેટા,જો આ મારી બીજી બુટ્ટી બન્ને એક સરખી જ છે ને ? હવેલીની બહાર આવતા મારો સ્કાર્ફ કાઢ્યો ત્યારે સ્કાર્ફમાં ભરાઈ જતાં પડી ગઈ હશે." 
ભોળી બાળકીના મનમાં વિશ્વાસ જન્માવવા સુધાબહેને પોતાની બીજી બુટ્ટી બતાવતા સ્પષ્ટતા કરી.  
"કંઈ વાંધો નહીં, બુન એ બુટ્ટી તમારી જ હોય તો રાખી લો " કહી બુટ્ટી સુધાબહેનને સોંપી નિરપેક્ષ ભાવે એ બાળકી ફરી ઉકરડેથી પ્લાસ્ટીક શોધવામાં મગ્ન થઈ ગઈ. છોકરીની નિર્દોષતા,અને પ્રમાણિકતાથી ખુશ થઇ સુધાબહેને કહ્યું " બેટા અહીં નજીકમાં જ મારુ ઘર છે તું મારી જોડે ચાલ હું તને ચા-નાસ્તો આપું "
છોકરીએ જવાબ દેતાં કહ્યું " બુન ચા તો મેં વહેલી સવારે પીધી છે થોડો નાસ્તો આપો તો સારું"
એટલું બોલી આ ગરીબ છોકરી સુધાબેન સાથે એમના ઘર તરફ જવા નીકળી
વિશાળ ભવ્ય આલીશાન બંગલો જોઈ બાળકી થોડા સંકોચ સાથે બઁગલાને પગથીએ બેસી ગઈ.
સુધા બહેને નાસ્તાનું પેકેટ આપતાં કહ્યું " બેટા આજે અમારે બહારગામ જવાનું હોવાથી મને થોડી ઉતાવળ છે પણ આવતીકાલે હવેલીથી મારી સાથે જ તું અહીં આવજે, હું તને કાલે પણ નાસ્તો આપીશ "
એટલું કહી બાળકીને વિદાય કરી સુધાબેન ફરી જવાની તૈયારીમાં ગુંથાઈ ગયા.
*******
   બીજે દિવસે સવારે રાબેતા મુજબ સુધાબેન હવેલી દર્શને ગયા.પોતાના રોજિંદા ક્ર્મ મુજબ પેલી નાની બાળકી પણ હવેલીના પગથીએ બેઠી હતી.મંગળાના દર્શન પુરા થતાં પ્રસાદ લઈ સુધાબેન બાળકીને પોતાની સાથે ઘેર લઈ આવ્યા બાળકીને નાસ્તો આપતાં સુધાબેને તેના વિશેની અંગત પૂછ પરછ શરૂ કરી. 
" બેટા,તારું નામ શું છે ? તું ક્યાં રહે છે ? વહેલી સવારે આવી કડકડતી ઠંડીમાં રોજ હવેલી શા માટે આવે છે ?તારા માતા પિતા કોણ છે અને શું કરે છે ? એ વિષે મને વિગતે વાત કર.  
બાળકીએ શરમ સાથે મલક્તાં બોલી, " બુન, મારું નામ લખમી છે,સાચું નામ તો લક્ષ્મી છે પણ મને ઘરમાં તથા પડોશમાં બધા લખમી કહીને બોલાવતા હોય હવે એ જ નામ મને સાચું લાગે છે " બાળકીએ નિર્દોષ હાસ્ય સાથે ખુલાસો કરતાં આગળ ચલાવ્યું 
" બુન,ગામ બહારના મફતિયા પરામાં અમારું ઝૂંપડું છે, હું મારી બા અને બાપુ ત્યાં રહેતા હતા. 
મારા બાપુ વર્ષોથી દારૂના વ્યસની હોય ચોવીશ કલાક નશામાં ધૂત જ રહે છે, ભાગ્યેજ ઘેર સુવા આવતા હતા  બાકી શહેરની, રેલવે સ્ટેશનની ફૂટપાથ ઉપર કે બસ સ્ટેન્ડને બાંકડે જ નશામાં આખી રાત પડ્યા રહેતા હોય છે.
કોઈ કામ ધંધો કે કમાણી કરતા નથી. મારી બા આજુબાજુના બંગલામાં ઘરકામ કરીને મહિને રૂપિયા 2000/ કમાતી હતી પણ દેશમાં કોરોના મહામારી ફાટી નીકળતાં ત્રણ મહિનાથી કામ છૂટી ગયા અને ઘરની આવક બંધ થઇ ગઈ. આ બાજુ મારા બાપુ દારૂના વ્યસની હોય રોજ મારી બા પાસે દારૂ પીવા પૈસા માગ્યા કરે જો  એ પૈસા ન આપે તો બાપુ મારી બા ને ઢોર માર મારતા હતા. જ્યાં સુધી કામ હતું ત્યાં સુધી તો મારી બા માર ખાવાની બીકે એને પૈસા આપતી રહી પણ કામ બંધ થતાં આવક ન હોવાથી પૈસા આપવા બંધ થતાં માર તો મારતા  જ પણ  અનીતિનો ધંધો કરીને  પૈસા કમાવા ફરજ પાડવા લાગ્યા જે માટે મારી બા કબૂલ ન થતાં અને અવારનવાર આવો માર સહન ન થતાં ગયે મહિને મારી બા એ  કૂવે પડી આપઘાત કરી લીધો"
"આ બાજુ હું પણ નિશાળે જતી હતી ભણવામાં પણ ખુબ હોશિયાર હતી મારે આગળ ભણીને પોલીસમાં નોકરી કરી અધિકારી બનવાની ઈચ્છા હતી પણ બા ની ટૂંકી કમાણી અને આવી મોંઘવારીમાં જ્યાં પેટમાં પૂરું ખાવા પણ ન મળતું હોય ત્યાં નિશાળની ફી,ચોપડા વિગેરે બધું કેમ પોસાય ?  આ સંજોગોમાં મારે ભણતાં ઉઠી જવું પડ્યું,"  
"બા ના ગુજરી જવાથી બાપુ મને કામે જઇ કમાઈને દારૂના પૈસા આપવા દબાણ કરતા ક્યારેક મને પણ એ માટે માર મારતા પણ આવડી ઉંમરે મને કામ પણ કોણ આપે ? તેથી ભીખ માગીને પૈસા કમાવાનું કહેતા મેં  ભીખ માગીને દારૂ ના પૈસા આપવાની ના પાડી ત્યારે તેણે મને માર મારીને ઘર બહાર કાઢી મૂકી  
મારી બા રોજ સવારે આ હવેલીમાં દર્શને આવતી હતી.એ મને હંમેશા બે શીખામણ આપતી કે "કોઈ પણ કામ કરી પૈસા રળવા પણ કોઈ પાસે  ભીખ માગીને કે અનીતિનો ધંધો કરીને  પેટ ન ભરવું,
અને બીજું વહેલી સવારે હવેલીનો પ્રસાદ લીધા પછી જ દિવસના કામની શરૂઆત કરવી પ્રસાદ એ "પ્રભુનો સાદ" છે  એ કોઈ એક દિવસે તારા નસીબના બંધ દરવાજા ખોલી દેશે "
 ત્યારથી રોજ સવારે  દિવસની શરૂઆત કરતા પહેલાં મંગળાની આરતીનો પ્રસાદ લેવા વહેલી સવારે હવેલી પહોંચી જાઉં છું અને પ્રસાદ લીધા પછી જ ગામ આખાની શેરીઓમાં રખડી પ્લાસ્ટિક ભેગું કરી રોજના રૂપિયા 25-30 કમાઉં છું. અને એમાંથી હું પેટ ભરું છું." 
 "બાપુ એ ઘર બહાર કાઢી મુકતા રખડતું જીવન બની ગયું  દિવસે તો ઠીક છે પણ રાત્રે એકલું બીક લાગતી હોય ક્યાંક આશરો ગોતવો પડે તેથી અહીં ગાંધી બાગના એક ભલા ચોકીદાર કાકાએ મને રાત્રે બગીચાના બાંકડે સુઈ રહેવા છૂટ આપી એ કાકા સવારે વહેલા ઉઠીને ચા પીએ ત્યારે મને પણ ચા પાય છે ક્યારેક બિસ્કિટનો નાસ્તો પણ આપે છે." આટલું બોલતાં લખમીની આંખમાં આંસુઓનો દરિયો ઘુઘવ્યો અને ધ્રુસકે ધ્રુસકે રડી પડી.
           નિરાધાર બાળકીની વેદના સાંભળી  સુધાબેનનું હૃદય દ્રવી ઉઠ્યું અને એની આંખમાં પાણી આવી ગયા. સાડીના પાલવથી આંસુઓના તોરણને હડસેલતાં લખમીને આશ્વાશન આપતા કહ્યું " બેટા તું રડ નહીં જીવનમાં તડકો અને છાંયો એ દિવસ અને રાતની જેમ જોડાયેલા હોય છે જે વ્યક્તિ શરૂઆતની જિંદગી સંઘર્ષમય વિતાવે છે એની પાછળની બધી જ જિંદગી સુખ અને આરામમાં જાય છે. તું જો ભણવા તૈયાર જ હો તો હું તને તારી ઈચ્છા હશે ત્યાં સુધી ભણાવીશ બસ ?  આજથી રોજ સવારે તું અહીં નાસ્તો કરજે તથા સવારનું ભોજન પણ અહીં જ કરજે આમ આશ્વાશન આપી લખમીને નાસ્તો કરાવી વિદાય કરી.
*******
 સુધાબેનના પતિ સુધાકરભાઈ શહેરના પ્રતિષ્ઠિત નાગરિક હતા. શહેરમાં પોતાની માલિકીના બે પેટ્રોલ પંપ હોવા ઉપરાંત અન્ય ધંધામાં પણ એનું સારું એવું રોકાણ હતું 
 સુધાબેન સાથે લગ્ન થયે લગભગ પંદરવર્ષ થઈ ગયા હશે. લગ્ન પછી સુધાબેનને પુત્રી પ્રાપ્તિ માટેની સખત ઝંખના હતી.પુત્રી પ્રાપ્તિ માટે એનેક  બાધા અને માનતા રાખ્યા બાદ લગ્નના આઠ વર્ષે પહેલી પ્રસૂતિમાં સુધાબેને પુત્રીને જન્મ આપ્યો પણ માત્ર દશ જ દિવસમાં એ પુત્રીનું અવસાન થઈ ગયા પછી તેઓ નિઃસંતાન જીવન વ્યતીત કરતા હતા.જીવનમાં શેર માટીની ખોટ સુધાબેનને હંમેશ ખટકતી હતી.
એ જ રાત્રે સુધાબેને પોતાની ખોવાયેલી બુટ્ટી કઈ રીતે મળી અને લખમીનો કેવી રીતે મેળાપ થયો થી શરૂ કરીને લખમી ના જીવનની બધીજ વાત સુધાકરભાઈને જણાવી પોતાની ઈચ્છા વ્યક્ત કરતા કહ્યું 
"સુધાકર, તમને ખબર છે કે જીવનમાં એક સંતાન હોવું એ દરેક માતાની તીવ્ર ઈચ્છા હોય છે. સંતાન હોવાના ગૌરવથી જીવન જીવવાની મજા જ કંઈક અલગ હોય છે આપણી અનેક બાધા,આખડી અને માનતા પછી ઈશ્વરે આપણને એક પુત્રી તો આપી પણ એ અલ્પ આયુષ્ય લઈને જન્મી હશે એટલે ટૂંકી મુદતમાં જ આપણને છોડીને ચાલી ગઈ.મને એમ થાય છે કે આ ગરીબ,અનાથ અને નિરાધાર બાળકીને આપણે દત્તક લઈએ તો ખોટું નથી કોને ખબર છે કે દશ દિવસનું આયુષ્ય ભોગવીને ચાલી ગયેલી આપણી એ જ  દીકરીને ભગવાને દશ વર્ષ ઉછેરી,મોટી કરીને આપણને પાછી સોંપતો નહીં હોય ? અને એ પણ લક્ષ્મી સ્વરૂપે !  કમનસીબ છે એ બાપ કે પોતાને ઘેર જન્મેલી લક્ષ્મીને ઓળખી ન શકતા આટલી ક્રૂરતા અને નિર્દયતાથી મારીને ઘર બહાર કાઢી મૂકે છે,જેને ભગવાન આપે છે તેને એની કિંમત હોતી નથી અને જેને નથી એ ઝૂરી ઝૂરીને ભગવાનને પ્રાર્થે છે. " 
"ભગવાનની દયાથી આપણી પાસે અપાર સંપત્તિ છે, બીજું, આપણે કોઈ વારસદાર પણ નથી અને આપણી ઉત્તરાવસ્થામાં એક સારું પાત્ર આપણી સંભાળ લે એવી ક્યા મા-બાપની ઈચ્છા ન હોય ? આપણે એને સાચા અને સારા સંસ્કાર સાથે ઉચ્ચ શિક્ષણ પણ આપી શકીએ એમ છીએ.એટલું બોલતા સુધાબેનનું હૈયું ભરાઈ આવ્યું
સુધાબેનની વાત સુધાકરના હૃદયને સ્પર્શી ગઈ એ બાબતે પોતાની સંમતિ આપતા કહ્યું," સાચું છે આપણને આપણી ગયેલી બાળકી ઈશ્વર ઉછેરીને પાછી આપતો હોય એવું મને પણ લાગે છે, આ બધા પરસ્પરના ઋણાનુબંધ છે કોણ કોની સાથે કેટલું લેણું લઈને જન્મે છે અને કોને ક્યારે કેવા સંજોગોમાં પોતાનું લેણું વસૂલવા ઈશ્વર મોકલે છે એની આપણને ખબર પડતી નથી.ઈશ્વરની આ ગહન ગતિ સમજવી અઘરી છે. તું તારે લક્ષ્મીને અહીં આપણે ઘેર રહેવા અને અભ્યાસ કરવાનું સમજાવી જોજે,વધતી ઉંમરે તારે પણ એક હાથ વાટકાની જરૂર પડશે,આપણે જો એક અનાથ બાળકીને  નવજીવન આપી શકતા હોઈએ તો એનાથી મોટું પુણ્યકાર્ય એકે ય નથી આપણું જન્મ્યું અને જીવ્યું  બન્ને સાર્થક ગણાશે "
સુધાકરની સંમતિથી સુધાબેનની આંખમાંથી હર્ષના આંસુ રેલાયા
બીજે દિવસે રોજિંદા ક્રમ મુજબ લખમીને હવેલીએથી પોતાની સાથે સુધાબેન લઈ આવ્યા અને બધીજ વાત સમજાવી પોતાના બંગલામાં તેની સાથે રહી,અભ્યાસ કરવાની વાત કરી. 
આવડો વિશાળ બંગલો, અદ્યતન સુખ સુવિધાથી પ્રભાવિત થઇ શરૂઆતમાં તો લખમી હા પાડતા સંકોચ પામતી હતી પણ સુધાબેનનો પ્રેમ, લાગણી અને આગ્રહ જોયા પછી લખમીને પણ એવું લાગ્યું કે ઘણા ટૂંકા સમયમાં પોતાની સ્વર્ગસ્થ માતાનો આત્મા સુધાબેનના દેહમાં પ્રવેશ્યો  હશે. પોતાની મૃતમાતાના શબ્દો એને યાદ આવ્યા કે "પ્રભુનો એ પ્રસાદ કોઈ એક દિવસે તારા નસીબના બંધ દરવાજા ખોલી દેશે " એ વિચારે લખમીએ સુધાબેનની દરખાસ્ત સ્વીકારી 
ગુરુપૂર્ણિમાના શુભ દિને ભગવાન સાઈનાથની પૂજા કરી નવા વસ્ત્ર ધારણ કરાવી લખમી નું મૂળ નામ લક્ષ્મી રૂપે સુધાબેને તેને પુત્રી તરીકે અંગીકાર કરતાં કહ્યું કે "આજથી તારું નામ લખમી નહીં પણ લક્ષ્મી છે, અને હું "બુન" નહીં પણ તારી મમ્મી છું એમજ સંબોધજે"
વર્ષોથી એક નિઃસંતાન યુગલને અનાયાસે લક્ષ્મી પ્રાપ્ત થઈ અને એક નિરાધાર બાળકીને મા-બાપ નો પ્રેમ અને આશ્રય મળ્યા
********   
સમયની સરિતાનું વહેણ બદલાયું  
દિવસો વીત્યા,મહિનાઓ અને વર્ષો વિતતા ચાલ્યા સુધા-સુધાકરની હૂંફ,લક્ષ્મીની મહેનત અને ધગશે લક્ષ્મીના જીવનમાં મેઘધનુષ્યના રંગ પુરાવા લાગ્યા B.A પ્રથમ વર્ગમાં પાસ કરી "ગુજરાત રાજ્ય સરકાર સેવાની સ્પર્ધાત્મક પરીક્ષા" (G.P.S.C.) માંપણ તે અવ્વ્લ નંબરે ઉત્તીર્ણ થઈ.
અનાથ,તરછોડાયેલી રસ્તાનો કચરો ચૂંથતી બાળકી લખમીનું બચપણનું સ્વપ્ન જાણે " હવેલીના પ્રસાદે " પૂરું કર્યું હોય એમ એના નસીબના બંધ દરવાજા અચાનક ખુલી ગયા અને યુવાન લક્ષ્મી રાજ્ય સરકારની પોલીસ ઇન્સ્પેકટરની સીધી  ભરતીમાં પસંદગી પામી શહેરના સીટી ઇન્સ્પેકટર તરીકે ના પદ ઉપર નિયુક્ત થઈ.    
લક્ષ્મી હવે યુવાન અને ઉંમર લાયક થતાં પાલક માતા સુધાબેને એક વાર એને લગ્ન માટેના એના વિચાર પૂછ્યા ત્યારે લક્ષ્મીએ સાફ શબ્દોમાં  લગ્નની વાત ઉડાવી દેતાં કહ્યું " મમ્મી, હું પાછું વળીને મારો ભૂતકાળ જોઉં છું. તમે રસ્તે રઝળતા અને પગે કચડાતા ધુલકા ફૂલને દેવ ઉપર ચડાવાતા ફૂલની યોગ્યતા આપી છે  એ કેમ હું જીવનભર ભૂલી શકું ? જ્યાં સુધી તમારા બન્ને ની હયાતી છે ત્યાં સુધી હું અપરણિત રહી મારા પાલક માતા-પિતાની સેવા કરવાનું મેં ઈશ્વર પાસે વ્રત લીધું છે.મારી બા ના શબ્દો આજે પણ મારા કાનમાં ગુંજે છે કે "પ્રસાદ એ પ્રભુનો સાદ છે" અને એ જ પ્રસાદ મને રોજ સાદ પાડી બોલાવતો હોય હું આજે પણ  નિત્ય હવેલીએ દર્શન કરવા જાઉં છું ત્યારે મારા લીધેલા વ્રતને પૂરું કરવાની શક્તિ સદબુદ્ધિ અને મનોબળ ઈશ્વર મને  આપે એવી પ્રાર્થના કરું છું.
********           
   એક રોજ લક્ષ્મી પોલિસ સ્ટેશનમાં પોતાની  કેબિનમાં બેસી ફાઈલ તપાસતી હતી એવામાં પોલીસ કન્ટ્રોલ રૂમમાંથી ફોન આવ્યો," મેડમ,.આજે વહેલી સવારે ગાંધી બાગના ખૂણેથી એક લાવારીશ લાશ મળી આવી છે અમે તાત્કાલિક ધોરણે તે પોસ્ટમોર્ટમ માટે સરકારી દવાખાને ખસેડી છે.પોસ્ટમોર્ટમ પછીની આગળની કાર્યવાહી માટે આપની સૂચનાની રાહ છે."   
લક્ષ્મીએ જવાબ આપતાં કહ્યું "પોસ્ટમોર્ટમનો રિપોર્ટ તૈયાર કરાવો હું હોસ્પિટલે પહોંચું જ  છું." 
થોડીવારે લક્ષ્મી ત્રણ કોન્સ્ટેબલોને સાથે જીપ લઇને  હોસ્પિટલ પહોંચી
પોસ્ટમોર્ટમ રીપોર્ટ મૂજબ વધુ પડતો દારૂ પી જવા કારણે ઈસમનું મોત થયું હોવાનું જણાયું હતું
લક્ષ્મીના આવતા જ ડોકટરે વિગતે વાત જણાવતાં લાશ ઉપર ઢાંકેલું સફેદ કપડું હટાવતાં લાશ જોઈને લક્ષ્મીના હોશ ઉડી ગયા તુર્તજ સર્વિસ કેપ માથેથી ઉતારી એ મૃતદેહના ચરણ સ્પર્શ કરી વંદન કરતા લક્ષ્મીની આંખમાંથી આંસુ વહેવા લાગ્યા એ લાશ લક્ષ્મીના બાપુની હતી 
સજળ નયને લક્ષ્મીએ ડોક્ટરને કહ્યું " આ લાશ  બિનવારસી નથી એનો પોસ્ટમોર્ટમ રિપોર્ટ લાવો એમાં હું સહી કરી આપી,લાશનો કબ્જો સાંભળી લઉં છું, શબ વાહિની દ્વારા આ મૃતદેહને મારે બંગલે પહોંચાડવાની વ્યવસ્થા કરો"  
ઇન્સ્પેકટર લક્ષ્મીના આ વર્તન અને વિધાનથી હાજર રહેલા ડોક્ટર, નર્સ તથા પોલીસ કર્મીઓ આશ્ચર્યમાં ડૂબી ગયા છતાં એ વિષે પૂછપરછ કરવાની કોઈની હિંમત ન ચાલી સાથે રહેલ પોલીસ કર્મીને અંતિમવિધિ માટેનો સામાન લેવા રવાના કરી લક્ષ્મી પોતાના ઘર તરફ જવા નીકળી પડી.
મૃતદેહ ઘેર પહોંચે એ દરમ્યાન હવેલીના મુખ્યાજીને ફોન કરી ભગવાન દામોદરરાયજીનું ચરણામૃત તથા તુલસીપત્રનો  પ્રસાદ મગાવી રાખ્યો
મૃતદેહ ઘેર આવતાંજ પુરોહિત પાસે બધીજ ધાર્મિક વિધિ કરાવી,હયાતીમાં જેણે પાણીની જગ્યાએ માત્ર દારૂ જ પીધો છે  એ નશ્વર દેહના મુખમાં તુલસી પત્ર અને ચરણામૃતની ચમચી પધરાવી અંતિમ યાત્રા નીકળી
આંખમાંથી શ્રાવણ ભાદરવો વરસાવતી લક્ષ્મીએ અંતિમ દર્શન  કરી જન્મદાતા ને મુખાગ્નિ આપ્યો
*******
લક્ષ્મીને યુવાનીથી જ પોતાની રોજનીશી લખવાની આદત હતી. આજની રોજનીશીમાં તેણે લખ્યું,
" આજે જન્મદાતાનું અકાળે અપમૃત્યુ થયું લાવારીશ લાશનો કબ્જો સંભાળી તે આત્માની સદગતી માટે બધીજ વિધિસર ધાર્મિક ક્રિયાઓ કરી મારા હાથે મુખાગ્નિ આપી હું એના ઋણમાંથી મુક્ત બની છું.
સાચું પૂછો તો એ બાપ શબ્દ કહેવા માટે લાયક જ ન હતા જેણે મારી બા ને હયાતીમાં ખુબ દુઃખ આપી આત્મહત્યા કરવા સુધી પહોંચાડી, જેણે એક ફૂલ જેવી કોમળ પુત્રીને માર મારી ઘરમાંથી હાંકી કાઢી એવા પત્ની અને સંતાન તરફની ફરજ ચુકી જનારને બાપ કેમ કહી શકાય ? માત્ર જન્મ દેવાથી બાપ નથી બનાતું બાપ બનવા માટે કોમળ હૃદય, લાગણી, પ્રેમ અને હૂંફ જોઈએ જન્મ આપનાર દરેક જન્મદાતા બાપ હોતો નથી અથવા બાપ બની શકતો નથી. 
ઈશ્વર સદગતના આત્માને શાશ્વત શાંતિ અર્પે. !!! "